Tri thức Ngữ văn

TRI THỨC VỀ TRUYỆN

1. Khái niệm

2. Một số đặc điểm của truyện

a. Cốt truyện đơn tuyến và cốt truyện đa tuyến

b. Nhân vật chính 

Nhân vật chính là nhân vật quan trọng nhất của truyện, có những hành động, quyết định tác động đến cốt truyện và diễn tiến các sự kiện trong truyện, thể hiện rõ nhất tư tưởng, chủ đề của truyện.

c. Chi tiết tiêu biểu

Chi tiết tiêu biểu là những chi tiết chọn lọc, có giá trị biểu đạt và thẩm mĩ vượt trội trong truyện, có thể mang lại sự bất ngờ gây chú ý hoặc sự thích thích đối với người đọc và góp phần quan trọng trong việc thể hiện chủ đề, tư tưởng của tác phẩm.

d. Tư tưởng của tác phẩm văn học

- Tư tưởng được biểu hiện qua hình tượng nghệ thuật, qua đề tài, chủ đề, cảm hứng chủ đạo,…

- Ví dụ: Tư tưởng của bài thơ Mẹ (Đỗ Trung Lai) là những chiêm nghiệm sâu sắc về quy luật khắc nghiệt một đi không trở lại của thời gian, vì thế, cần viết quý trọng những gì đang có trong hiện tại. Tư tưởng đó được thể hiện qua cặp hình ảnh sóng đôi: mẹ và cau; qua giọng thơ day dứt, thổn thức;…

e. Chủ đề và đề tài

- Để xác định đề tài, người ta thường đặt câu hỏi: Tác phẩm viết về cái gì (hiện tượng, phạm vi cuộc sống)? Còn để xác định chủ đề, thường phải trả lời câu hỏi: Vấn đề cơ bản của tác phẩm là gì? 

- Ví dụ:

 + Đề tài của truyện Lão Hạc là viết về người nông dân, còn chủ đề của truyện Lão Hạc là vấn đề cuộc sống cùng khổ và nhân phẩm của người nông dân.

 + Đề tài của truyện Người thầy đầu tiên là tình thầy trò. Chủ đề của tác phẩm này là đề cao vai trò của tri thức và trí thức trong việc giúp con người thoát khỏi cuộc sống bần cùng, lạc hậu và cái ác.

  + Đề tài của truyện Hoàng tử bé viết về cuộc gặp gỡ tình cờ giữa viên phi công và chú bé ngoài Trái Đất, nhưng chủ đề cơ bản của tác phẩm là trẻ thơ có cách nghĩ và cách nhìn riêng, cần nhìn trẻ con bằng con mắt của trẻ thơ.

- Tuy nhiên, cần chú ý là mỗi tác phẩm lớn có thể đặt ra nhiều vấn đề cơ bản (nhiều chủ đề).