Bài 1: Cơ cấu ngành công nghiệp

1. Cơ cấu Công nghiệp theo ngành

- Khái niệm: được thể hiện ở tỉ trọng giá trị SX của từng ngành (nhóm ngành) trong toàn bộ hệ thống các ngành công nghiệp. được hình thành phù hợp với các điều kiện cụ thể ở trong và ngoài nước trong mỗi giai đoạn nhất định.

- Cơ cấu ngành nước ta tương đối đa dạng với 29 ngành:

• Nhóm ngành công nghiệp khai thác (4 ngành).
• Nhóm ngành công nghiệp chế biến (23 ngành).
• Nhóm ngành công nghiệp sản xuất, phân phối điện, khí đốt và nước (2 ngành).

- Ngành CN trọng điểm: 

• Ngành trọng điểm là ngành có thế mạnh lâu dài, hiệu quả cao về kinh tế xã hội và có tác động mạnh đến các ngành kinh tế khác.
• Ở nước ta có các ngành : CN năng lượng, CN Chế biến lương thực – thực phẩm, CN dệt – may, CN hoá chất – phân bón – cao su, CN vật liệu xây dựng, CN cơ khí – điện tử …

– Cơ cấu ngành CN có sự chuyển dịch rõ rệt nhằm thích nghi với tình hình mới để có thể hội nhập vào thị trường khu vực và thế giới

- Phương hướng hoàn thiện cơ cấu ngành công nghiệp:

• Xây dựng một cơ cấu ngành công nghiệp tương đối linh hoạt, thích nghi với cơ chế thị trường, phù hợp với tình hình phát triển thực tế của đất nước cũng như xu thế chung của khu vực và thế giới.

         + Đẩy mạnh các ngành công nghiệp chế biến nông – lâm – thuỷ sản, công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng.

         + Tập trung phát triển công nghiệp khai thác và chế biến dầu khí;
         + Đưa công nghiệp điện năng đi trước một bước.
         + Các ngành khác có thể điều chỉnh theo nhu cầu của thị trường trong và ngoài nước.

• Đầu tư theo chiều sâu, đổi mới trang thiết bị và công nghệ nhằm nâng cao chất lượng và hạ giá thành sản phẩm.

2. Cơ cấu Công nghiệp theo lãnh thổ

2.1. Hoạt động công nghiệp theo các vùng kinh tế

- Ở Bắc Bộ: ĐBSH và vùng phụ cận là khu vực có mức độ tập trung công nghiệp cao nhất cả nước. Từ Hà Nội, hoạt động công nghiệp với chuyên môn hóa khác nhau lan tỏa đi nhiều hướng dọc theo các tuyến đường giao thông huyết mạch:

• Hà Nội - Hải Phòng - Hạ Long - Cẩm Phả : cơ khí, khai thác than, vật liệu xây dựng.
• Hà Nội - Đáp Cầu - Bắc Giang : vật liệu xây dựng, phân hóa học.
• Hà Nội - Đông Anh - Thái Nguyên : cơ khí, luyện kim.
• Hà Nội - Việt Trì - Lâm Thao : hoá chất, giấy.
• Hà Nội - Sơn La - Hoà Bình: thuỷ điện.
• Hà Nội - Nam Định - Ninh Bình - Thanh Hoá : dệt may, điện, vật liệu xây dựng.

- Ở Nam Bộ (tiêu biểu là ĐNB, ĐBSCL): hình thành một dải phân bố công nghiệp, trong đó nổi lên các trung tâm công nghiệp hàng đầu cả nước như Tp. Hồ Chí Minh, Biên Hoà, Vũng Tàu, Thủ Dầu Một.
- Duyên hải miền Trung: mức độ tập trung và các trung tâm thuộc loại trung bình: Đà Nẵng (quan trọng nhất), Vinh, Quy Nhơn, Nha Trang…
- Ở các khu vực còn lại, nhất là vùng núi (Tây Nguyên, Tây Bắc), hoạt động công nghiệp phát triển chậm; phân bố rời rạc, phân tán. Ở vùng sâu, vùng xa hoạt động công nghiệp hầu như vắng mặt.​

2.2. Sự chênh lệch giữa các vùng lãnh thổ quá lớn
- Giữa vùng phát triển nhất so với vùng chậm phát triển nhất chênh lệch nhau quá xa về giá trị SX CN (giữa ĐNB so với Tây Nguyên, Tây Bắc).
- Ngay giữa các vùng được coi là phát triển nhất cũng có sự chênh lệch đáng kể (ĐBSH, ĐNB, ĐBSCL).
- Phân bố: Hiện nay, Đông Nam Bộ đã trở thành vùng dẫn đầu với tỉ trọng khoảng 1/2 tổng giá trị sản xuất công nghiệp của cả nước. Tiếp theo là Đồng bằng sông Hồng và Đồng bằng sông Cửu Long nhưng tỉ trọng thấp hơn nhiều. Tính riêng 3 vùng ĐNB, ĐBS, ĐBSCL đã chiếm khoảng 80% giá trị SX CN cả nước. Các vùng còn lại tỉ trọng hầu như không đáng kể.

3. Cơ cấu Công nghiệp theo thành phần kinh tế
- Cơ cấu công nghiệp theo thành phần kinh tế bao gồm: khu vực Nhà nước, khu vực ngoài Nhà nước và khu vực có vốn đầu tư nước ngoài.

Hình: Cơ cấu công nhiệp theo thành phần kinh tế

- Hiện có sự chuyển dịch.

=> Sự chuyển dịch như vậy là tích cực, phù hợp với đường lối mở cửa, khuyến khích triển nhiều thành phần KT.