Thực hành tiếng Việt

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

1. Xác định từ tượng hình, từ tượng thanh có trong những trường hợp sau và phân tích tác dụng của chúng:

a. Tuổi thơ chở đầy cổ tích

    Dòng sông lời mẹ ngọt ngào

    Đưa con đi cùng đất nước

    Chòng chành nhịp võng ca dao.

(Trương Nam Hương, Trong lời mẹ hát)

b. Con nghe thập thình tiếng cối

    Mẹ ngồi giã gạo ru con

(Trương Nam Hương, Trong lời mẹ hát)

c. Quen thói cũ, ếch nghênh ngang đi lại khắp nơi và cất tiếng kêu ồm ộp.

(Truyện dân gian Việt Nam, Ếch ngồi đáy giếng)

d. Thỉnh thoảng, muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, tôi co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ.

(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)

2. Liệt kê năm từ tượng hình gợi tả hình ảnh, dáng vẻ của con người và năm từ tượng thanh mô phỏng âm thanh của thế giới tự nhiên.

3. Điền từ tượng thanh, từ tượng hình phù hợp vào chỗ trống

a. Đêm khuya thanh vắng, chỉ còn tiếng mưa rơi .......... bên hiên nhà.

b. Mùa đông, cây bàng vươn dài những cành ..........., trơ trụi lá.

c. Sự tĩnh lặng của đêm tối khiến tôi nghe rõ tiếng côn trùng kêu ........... từ ngoài đồng ruộng đưa vào.

d. Ở miệt này, sông ngòi, kênh rạch bủa giăng như mạng nhện.

đ. Đó là một ngôi làng đặc biệt nằm giữa những ngọn núi đá .......... ở Hà Giang.

4. Tìm ít nhất hai ví dụ về việc sử dụng từ tượng hình, từ tượng thanh ở những văn bản mà em đã đọc và cho biết tác dụng của chúng trong những trường hợp ấy.

Gợi ý:

Côn Sơn suối chảy rì rầm

Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai.

(Nguyễn Trãi, Bài ca Côn Sơn)

Tác dụng: từ tượng thanh rì rầm gợi tả âm thanh tiếng suối nho nhỏ, nghe không thật rõ, cứ đều đều không dứt.

Bước tới đèo Ngang bóng xế tà,

Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.

Lom khom dưới núi tiều vài chú,

Lác đác bên sông chợ mấy nhà.

(Bà Huyện Thanh Quan, Qua đèo ngang)

Tác dụng: từ tượng hình lom khom, lác đác nhấn mạnh sự bé nhỏ, thưa thớt  của con người trước thiên nhiên rộng lớn. 

5. Phân tích nét độc đáo trong cách kết hợp từ ngữ ở các trường hợp sau (chú ý những cụm từ/ câu thơ được in đậm):

a. Khóm trúc, lùm tre huyền thoại
    Lời ru vấn vít dây trầu

(Trương Nam Hương, Trong lời mẹ hát)

Gợi ý:

a. Theo tư duy logic thông thường, cụm từ lời ru (vốn gợi liên tưởng đến âm thanh) không thể kết hợp được với từ vấn vít (một từ gợi tả hình ảnh). Tuy nhiên, trong trường hợp này, tác giả đã dùng từ vấn vít để miêu tả lời ru làm cho cách diễn đạt trở nên độc đáo, khiến cho âm thanh lời ru hiện ra vô cùng cụ thể và sinh động trong tâm trí người đọc. Câu thơ gợi sự gần gũi, quấn quít giữa những hình ảnh thân thương, quen thuộc của quê hương (dây trầu) với lời ru ngọt ngào của mẹ; từ đó giúp người đọc cảm nhận rõ hơn lời ru của mẹ chính là sự hiện thân của quê hương dân dã, mộc mạc, bình dị, thân quen.

b. Đâu những chiều sương phủ bãi đồng
    Lúa mềm xao xác ở ven sông

(Tố Hữu, Nhớ đồng)

c. Con nghe dập dờn sóng lúa
    Lời ru hóa hạt gạo rồi

(Trương Nam Hương, Trong lời mẹ hát)

6. Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) kể về một kỉ niệm đáng nhớ của em trong mùa hè vừa qua. Trong đoạn văn có sử dụng ít nhất một từ tượng hình hoặc một từ tượng thanh.

Gợi ý:

      Mùa hè là mùa của những chuyến đi. Mùa hè năm nay, gia đình tôi đã lựa chọn về với thiên nhiên hùng vĩ của núi Ba Vì. Khi bước chân vào thiên nhiên hoang dã, không khí trong lành nơi đây đã làm dịu đi cái oi bức của nắng hè. Càng lên cao không khí càng mát mẻ. Từng đợt mây mờ ảo cứ chen nhau lùa qua cửa kính xe hơi. Hết đoạn đường đèo là khi chúng tôi bắt đầu cuộc phiêu lưu nơi núi rừng kì thú. Rừng nơi đây rất xanh và hoang sơ. Chim muôn hát ca ríu rít. Ánh nắng mặt trời len lỏi qua tán cây xanh mướt, tạo nên những bức tranh tự nhiên tuyệt đẹp. Tôi ấn tượng nhất là vường xương rồng với hàng ngàn cây xương rồng to lớn, cao quá đầu người. Qua vườn xương rồng tới khu cắm trại. Đây là nơi chúng tôi cùng nhau tham gia các hoạt động vui chơi, leo núi đến trải nghiệm lửa trại và nướng thịt ngoài trời. Vào buổi tối, gia đình tôi tụ tập quanh ngọn lửa ấm áp, kể chuyện và hát những bài hát cổ điển. Thời gian như chậm lại khiến chúng tôi thêm gắn kết và yêu thương nhau nhiều hơn. Trải qua những ngày sống giản dị giữa thiên nhiên, tôi nhận ra rằng hạnh phúc không phụ thuộc vào những thứ vật chất, mà đến từ những khoảnh khắc chân thật và yêu thương của gia đình.