Viết văn bản thuyết minh giải thích về một hiện tượng tự nhiên

Hướng dẫn phân tích kiểu văn bản

Thực hiện các yêu cầu sau để hiểu rõ hơn về kiểu văn bản:
1. Xác định bố cục của bài viết và nội dung chính của từng phần.

2. Các đề mục có mối quan hệ như thế nào với nhan đề? Nhận xét về hình thức trình bày nhan đề, các đề mục và tác dụng của chúng.

3. Tác giả in đậm những từ ngữ nào? Mục đích in đậm là gì?

4. Tác giả chủ yếu chọn cách trình bày thông tin như thế nào trong bài viết trên? Dựa vào đâu em có thể xác định được như vậy? Hiệu quả của cách trình bày đó là gì?

5. Nhận xét về cách sử dụng từ ngữ của bài viết.

6. Bài viết đã sử dụng loại phương tiện phi ngôn ngữ nào? Chỉ ra hiệu quả và cách thức trình bày loại phương tiện ấy trong văn bản.

Hướng dẫn quy trình viết

Đề bài: Trường em tổ chức tuần lễ “Nhà khoa học tương lai” để học sinh tìm hiểu về những bí ẩn của thế giới tự nhiên. Em hãy viết bài văn thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên mà bản thân quan tâm để tham gia tuần lễ này.

Bước 1: Chuẩn bị trước khi viết

• Đọc kĩ đề bài và xác định vấn đề, kiểu bài, độ dài của bài viết.
• Xác định mục đích viết (ví dụ: giúp mọi người hiểu về một hiện tượng tự nhiên nhằm phòng tránh hoặc biết cách quan sát,... hiện tượng tự nhiên đó), người đọc và mong đợi của họ về bài viết.
• Chọn nội dung trình bày và cách viết phù hợp. Chẳng hạn, nếu người đọc là bạn học, em có thể dùng cách diễn đạt thân mật (ví dụ: xưng hô “tôi – bạn”), nếu người đọc thuộc thành phần khác, em cần dùng cách diễn đạt trung tính (ví dụ: tác giả bài viết, bài viết này,...).
• Tìm đọc tư liệu về hiện tượng tự nhiên mà em muốn giải thích trên in-tơ-nét (Internet), tạp chí/ sách chuyên ngành, bảo, sách giáo khoa, phim tư liệu, chương trình ti vi hoặc tham khảo ý kiến của các nhà nghiên cứu.
• Tìm hiểu yêu cầu của các cuộc thi, các tờ báo, trang web mà bài viết cần đáp ứng.

Bước 2: Tìm ý, lập dàn ý

• Đọc kĩ tư liệu về hiện tượng tự nhiên mà em sẽ giải thích, đánh dấu những thông tin quan trọng, ghi chủ thư mục và nguồn dẫn của tài liệu tham khảo.
• Ghi chép thông tin về hiện tượng tự nhiên trong quá trình đọc, cụ thể là:

         - Tên hiện tượng tự nhiên.

         - Thông tin về hiện tượng nguyên nhân xuất hiện, cách thức diễn ra.

         - Kết quả của hiện tượng tự nhiên hoặc tóm tắt nội dung đã giải thích.

• Dựa trên bố cục của bài thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên và phiếu ghi chép, lập sơ đồ dàn ý cho bài viết (tham khảo sơ đồ sau):

Bước 3: Viết bài
Triển khai bài viết dựa trên dàn ý. Khi viết, cần chú ý:

• Đảm bảo cấu trúc ba phần của bài viết.
• Đặt nhan đề giới thiệu tên của hiện tượng tự nhiên thu hút sự chú ý của người đọc.
• Tóm tắt thông tin quan trọng của từng đoạn/ phần bằng hệ thống các đề mục.
• Có thể đặt một số câu hỏi ở phần mở đầu và trả lời cho những câu hỏi đó ở các phần tiếp theo của bài viết để tạo sự mạch lạc và thu hút sự quan tâm của người đọc.
• Kết hợp các cách trình bày thông tin khác nhau, sử dụng phối hợp các chi tiết (thông tin chi tiết, hình thức in đậm/ in nghiêng gạch chân, phương tiện phi ngôn ngữ,....) để làm nổi bật thông tin quan trọng.

Bước 4: Xem lại và chỉnh sửa, rút kinh nghiệm

• Dựa vào bảng kiểm sau để kiểm tra chất lượng bài viết:

Bảng kiểm kĩ năng viết bài văn thuyết minh giải thích một hiện tượng tự nhiên

• Đọc lại bài viết từ góc độ người đọc và trả lời các câu hỏi sau:

1. Bài viết này có thú vị, rõ ràng, dễ hiểu hay không?
2. Bài viết cần điều chỉnh những gì?