Các tuyến nội tiết tiết ra hormone rồi được vận chuyển theo đường máu đến cơ quan đích giúp điều khiển, điều hòa hoạt động của các cơ quan, duy trì sự ổn định của môi trường trong cơ thể. Một tuyến nội tiết nào đó không hoạt động bình thường sẽ ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng và phát triển, có thể gây ra các bệnh cho cơ thể.
Tuyến yên tiết ra hormone kích thích hoạt động của nhiều tuyến nội tiết khác trong cơ thể, đồng thời tiết ra hormone ảnh hưởng đến sự tăng trưởng của cơ và xương, sự trao đổi nước ở thận, sự co thắt cơ trơn ở tử cung, tiết sữa ở tuyến vú.
Tuyến giáp tiết ra hormone thyroxine (TH). Hormone này chứa iodine có vai trò quan trọng trong quá trình trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng trong tế bào. Ngoài ra, tuyến giáp còn tiết ra hormone calcitonin tham gia điều hòa calcium và phosphorus trong máu.
Tuyến tụy vừa tiết dịch tiêu hóa đổ vào tá tràng (ngoại tiết) vừa tiết các hormone (nội tiết), do đó tuyến tụy được gọi là tuyến pha. Tuyến tụy tiết hai loại hormone là insulin (chuyển hóa glucose trong máu thành glycogen dự trữ ở gan) và glucagon (chuyển hóa glycogen dự trữ thành glucose).
Tuyến trên thận tiết ra adrenaline và noradrenaline có vai trò làm tăng nhịp tim, co mạch, tăng nhịp hô hấp, dãn phế quản và góp phần làm tăng đường huyết khi đường huyết giảm.
Đồng thời, tuyến trên thận còn tiết ra các loại hormone khác có vai trò điều hòa nồng độ glucose, muối sodium và potassium trong máu; điều hòa sinh dục nam, gây những biến đổi đặc tính sinh dục ở nam.
Tuyến sinh dục là tinh hoàn ở nam và buồng trứng ở nữ. Tinh hoàn tiết ra hormone testosterone kích thích sự sinh tinh trùng ở nam, buồng trứng tiết ra hormone estrogen kích thích sự phát triển và rụng trứng ở nữ. Cả hai hormone này đều gây ra những biến đổi cơ thể ở tuổi dậy thì của cả nam và nữ.
Đái tháo đường (tiểu đường hay đái đường) là một bệnh rối loạn chuyển hóa glucose trong máu.
Nguyên nhân gây rối loạn chủ yếu do thiếu hormone insulin hoặc insulin tiết ra những bị giảm tác dụng điều hòa lượng đường trong máu, dẫn đến lượng glucose trong máu tăng nhưng tế bào không hấp thụ đủ để làm nguyên liệu cho hoạt động trao đổi chất, đường trong máu sẽ thải ra ngoài qua nước tiểu.
Người mắc bệnh đái tháo đường thường có triệu chứng ăn nhiều, uống nhiều, đi tiểu nhiều, sụt cân,... Bệnh có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm như mù lòa, tổn thương dây thần kinh, hoại tử da,...
Bướu cổ là tình trạng phì đại tuyến giáp.
Nguyên nhân gây bệnh do cơ thể thiếu iodine dẫn đến TH không được tiết ra, khi đó tuyến yến sẽ tiết ra TSH để tăng cường hoạt động của tuyến giáp, gây phì đại tuyến.
Hậu quả của bệnh là làm cho trẻ chậm lớn, trí tuệ chậm phát triển; giảm sút trí nhớ ở người lớn và hoạt động thần kinh suy giảm.
💡 Hormone insulin được sử dụng trong điều trị bệnh đái tháo đường hiện nay không phải được tách trực tiếp từ tuyến tụy ở người mà được sản xuất nhờ ứng dụng công nghệ di truyền. Gene tổng hợp insulin từ tế bào người được tách và chuyển sang vi khuẩn E. Coli. Vi khuẩn E. Coli chuyển gene có thể tạo ra một lượng lớn hormone insulin. Bằng cách này, có thể sản xuất hormone insulin số lượng lớn, giá thành rẻ, hỗ trợ chữa trị các bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường do thiếu hormone insulin.
1. Một số tuyến nội tiết trong cơ thể người như tuyến yên, tuyến giáp, tuyến tụy, tuyến trên thận và tuyến sinh dục.
2. Một số tuyến nội tiết tiết hormone vận chuyển theo đường máu, tác dụng đến cơ quan đích giúp điều khiển, điều hòa hoạt động của các cơ quan nói riêng và cơ thể nói chung.
Khoa học tự nhiên 8 (Cánh diều)