Bài 6: Đột biến số lượng nhiễm sắc thể

I. ĐỘT BIẾN LỆCH BỘI

1. Khái niệm và phân loại

• Khái niệm đột biến lệch bội: là đột biến làm thay đổi số lượng NST ở một hay một số cặp NST tương đồng.
• Ở sinh vật lưỡng bội, đột biến lệch bội thường có các dạng chính như sau:

​2. Cơ chế phát sinh

• Do các tác nhân vật lý, hóa học của môi trường ngoài hoặc sự rối loạn ở môt trường nội bào làm cản trở sự phân ly của một hoặc một số cặp NST (thường hay giới tính) trong nguyên phân hoặc giảm phân.
• Cơ chế phát sinh trong nguyên phân:

• Cơ chế phát sinh trong giảm phân:

3. Hậu quả

• Sự tăng hay giảm số lượng NST làm mất cân bằng toàn bộ hệ gen. Các thể lệch bội thường chết hoặc có thể giảm sức sống và khả năng sinh sản.
• Ví dụ: Hội chứng Đao ( 3 nhiễm sắc thể số 21; 2n = 47).

Người mắc hội chứng Đao

4. Ý nghĩa

• Đột biến lệch bội cung cấp nguyên liệu cho quá trình tiến hóa.
• Trong thực tiễn chọn giống, có thể sử dụng lệch bội để xác định vị trí của gen trên NST.

II. ĐỘT BIẾN ĐA BỘI

Đột biến đa bội: Là dạng đột biến làm tăng một số nguyên lần bộ NST của loài và lớn hơn 2n.

1. Khái niệm và cơ chế phát sinh thể tự đa bội

• Đột biến tự đa bội (đa bội cùng nguồn): Là sự tăng một số nguyên lần bộ NST của cùng một loài và lớn hơn 2n.
• Cơ chế phát sinh trong nguyên phân:

• Cơ chế phát sinh trong giảm phân:

​​2. Khái niệm và cơ chế phát sinh thể dị đa bội

• Đột biến dị đa bội (đa bội khác nguồn): Hiện tượng làm gia tăng số bộ NST của hai loài khác nhau trong một tế bào.
• Cơ chế phát sinh:

3. Hậu quả và vai trò của đột biến đa bội

• Thể đa bội có tế bào to, cơ quan sinh dưỡng lớn, phát triển khỏe, chống chịu tốt.
• Thể tự đa bội lẻ thường bất thụ. Các cây ăn quả không hạt như nho, dưa hấu thường là tự đa bội lẻ, đem lại giá trị kinh tế cho con người.
• Góp phần hình thành loài mới (chủ yếu là thực vật có hoa), có vai trò quan trọng trong quá trình tiến hóa.

1. Sự thay đổi số lượng NST chỉ liên quan tới một hay một số cặp NST được gọi là hiện tượng lệch bội, còn sự thay đổi dẫn đến làm tăng một số nguyên lần số bộ NST đơn bội và nhiều hơn 2n là hiện tượng đa bội.

2. Nguyên nhân dẫn đến hiện tượng lệch bội và đa bội là do rối loạn quá trình phân ly của các NST trong quá trình phân bào.

3. Đột biến đa bội đóng một vai trò quan trọng trong quá trình tiến hóa cũng như trong việc tạo giống mới.

4. Hiện tượng đa bội phổ biến ở thực vật hơn là ở động vật.