Khi một vật quay do chịu lực tác dụng, nó có thể tác dụng lực lên một vật khác. Từ đặc điểm này người ta đã tạo ra đòn bẩy. Đòn bẩy có thể làm thay đổi hướng của lực tác dụng.
Mô hình đơn giản của đòn bẩy được biểu diễn như sau. Điểm O mà thanh AB quay quanh được gọi là điểm tựa. Tác dụng vào đầu B một lực hướng xuống, vật ở đầu A sẽ được nâng lên. Như vậy đòn bẩy giúp đổi hướng tác dụng của lực.
Đòn bẩy có điểm tựa ở giữa
Là loại đòn bẩy có điểm tựa O nằm trong khoảng giữa điểm đặt O1, O2 của các lực F1 và F2.
Đòn bẩy có điểm tựa ở một đầu, vật ở giữa và lực tác dụng ở đầu bên kia
Là loại đòn bẩy có điểm tựa O nằm ngoài khoảng giữa điểm đặt O1, O2 của hai lực, lực tác dụng lên đòn bẩy F2 nằm xa điểm tựa O hơn vị trí của lực F1.
Đòn bẩy có điểm tựa ở một đầu, vật ở đầu bên kia và lực tác dụng ở trong khoảng giữa hai đầu
Là loại đòn bẩy có điểm tựa O nằm ngoài khoảng giữa điểm đặt O1, O2 của hai lực, lực tác dụng lên đòn bẩy F2 nằm gần điểm tựa O hơn vị trí của lực F1.
Để sử dụng đòn bẩy cần:
Sau đó, cần bố trí đòn bẩy và điểm tựa để đòn bẩy tác dụng lực lên vật và người tác dụng lực lên đòn bẩy thuận tiện.
Đòn bẩy được ứng dụng nhiều trong đời sống và kĩ thuật. Ví dụ:
- Đòn bẩy trong máy bơm nước: Sử dụng máy bơm nước này giúp ta lợi về lực nâng nước và thay đổi được hướng tác dụng lực theo ý con người muốn.
- Đòn bẩy trong cơ thể người: Khi ta cầm một vật nặng trên tay, cơ bắp sẽ tạo ra một lực giúp cánh tay nằm cân bằng với trục quay chính là khớp xương ở khuỷu tay.
- Đòn bẩy trong tay phanh xe đạp: O là điểm tựa, O1 là điểm tác dụng lực, O2 là điểm đặt vật.
1. Đòn bẩy có thể làm thay đổi hướng tác dụng của lực.
2. Đòn bẩy được chia thành ba loại khác nhau tuỳ theo vị trí của vật, vị trí lực tác dụng, điểm tựa.
3. Trong thực tiễn, việc sử dụng đòn bẩy sẽ giúp thực hiện nhiều công việc thuận tiện và hiệu quả hơn.
Khoa học tự nhiên 8 (Cánh diều)