Bài 18: Chọn giống vật nuôi và cây trồng dựa trên nguồn biến dị tổ hợp

I. TẠO GIỐNG THUẦN DỰA TRÊN NGUỒN BIẾN DỊ TỔ HỢP

Theo quy luật phân li độc lập của Menđen, các gen nằm trên các NST khác nhau sẽ phân li độc lập nhau, do đó các tổ hợp gen mới luôn được hình thành trong quá trình sinh sản hữu tính.

Giống thuần chủng là giống mang kiểu gen đồng hợp, có đặc tính di truyền ổn định qua các thế hệ tự thụ phấn hoặc giao phối gần.

Quy trình tạo ra các giống thuần chủng dựa trên biến dị tổ hợp:

• Tạo ra các dòng thuần chủng có kiểu gen khác nhau.
• Lai các dòng thuần chủng khác nhau Chọn các tổ hợp gen mong muốn.
• Cho tự thụ hoặc giao phối gần các tổ hợp gen trên qua một số thế hệ, thu được dòng thuần chủng có kiểu gen mong muốn.

Các giống lúa lùn năng suất cao được tạo ra bằng cách lai các giống địa phương khác nhau.

II. TẠO GIỐNG LAI CÓ ƯU THẾ LAI CAO

1. Khái niệm ưu thế lai

Hiện tượng con lai có năng suất, sức chống chịu, khả năng sinh trưởng và phát triển cao vượt trội so với các dạng bố mẹ được gọi là ưu thế lai.

2. Cơ sở di truyền của ưu thế lai:

Nội dung giả thuyết siêu trội: Ở trạng thái dị hợp tử về nhiều cặp gen khác nhau, con lai có kiểu hình vượt trội nhiều mặt so với các dạng bố mẹ có kiểu gen ở trạng thái đồng hợp tử.

3. Phương pháp tạo ưu thế lai

• Để tạo ra những con lai có ưu thế lai cao về một số đặc tính nào đó, người ta thường bắt đầu bằng cách tạo ra những dòng thuần chủng khác nhau, sau đó cho lai các dòng thuần chủng với nhau để tìm các tổ hợp lai cho ưu thế lai cao.
• Ưu thế lai thường biểu hiện cao nhất ở đời F1 và sau đó giảm dần ở các đời tiếp theo. Vì vậy, người ta không dùng các con lai để làm giống.
• Các nhà tạo giống thường lai duy trì các dòng bố mẹ và tạo ra con lai có ưu thế lai cao sử dụng vào mục đích kinh tế (thương phẩm).

4. Một vài thành tựu ứng dụng ưu thế lai trong sản xuất nông nghiệp ở Việt Nam

• Giống ngô F1 được tạo ra từ Mo17 và B73 có kích thước lớn, hạt to hơn.

• Giống lúa F1 được tạo ra có sức sống khỏe, chống chịu tốt, hạt to và nhiều hơn so với đời bố mẹ.

  

1. Để có thể chọn lọc được các giống vật nuôi, cây trồng theo ý muốn, nhà chọn giống cần tạo ra các biến dị di truyền (đột biến, biến dị tổ hợp, ADN tái tổ hợp) trong quần thể.

2. Phương pháp tạo giống vật nuôi, cây trồng kinh điển chủ yếu dựa vào những việc lai tạo để tạo ra nguồn biến dị tổ hợp và qua đó chọn lọc ra những tổ hợp gen mong muốn.

3. Ưu thế lai là hiện tượng con lai có sức sống, khả năng chống chịu cao hơn các dạng bố mẹ.Tạo giống lai cho ưu thế lai cao chủ yếu thông qua việc lai các dòng thuần.

4. Ưu thế lai biểu hiện cao nhất ở F1 và giảm dần ở các thể hệ sau.