Bài 3: Lao động cần cù, sáng tạo

Mở đầu

Em hãy tìm những câu ca dao, tục ngữ nói về lao động cần cù, sáng tạo và cho biết ý nghĩa của những câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ đó.

"Chăm làm là đống vàng mười

Ai chăm gánh nặng, ai lười trắng tay"

Hay

"Thân em vất vả trăm bề,

Sớm đi ruộng lúa, tối về ruộng dâu

Có lược chẳng kịp chải đầu,

Có cau chẳng kịp têm trầu mà ăn".

Khám phá

Hoạt động 1: Khái niệm và biểu hiện của cần cù, sáng tạo trong lao động

Em hãy đọc câu chuyện, quan sát tranh và trả lời câu hỏi:

a/ Hãy nêu những biểu hiện cần cù, sáng tạo trong lao động của Niu-tơn qua câu chuyện trên.

- Hằng ngày, Niu-tơn thường giam mình trong phòng làm việc để đọc sáng, loay hoay đục đẽo và chế tạo nhiều thứ. Có lần đến nhà dược sĩ Cờ lác, ông xin được một chiếc hộp xinh xắn,  nhà, ông cặm cụi đến quên ăn, quên ngủ để tạo ra được một chiếc đồng hồ nước. Là người yêu thích Toán học, Niu-tơn đã bỏ ra hai mươi năm lao động, cật lực để hoàn thành cuốn “Các nguyên lí Toán học của Triết học Tự nhiên”.

b/ Các bạn học sinh trong tranh đã lao động như thế nào, sáng tạo ra sao để chế tạo được rô-bốt?

- Các bạn HS đã trải quan nhiều lần thất bại nhưng vẫn tìm mọi cách để khiến cho rô-bốt hoạt động bằng cách thử sáng tạo cải tiến bộ điều khiển và đã thành công.

c/ Em hiểu thế nào là lao động cần cù, sáng tạo? Hãy nêu các biểu hiện của cần cù, sáng tạo trong lao động.

- Lao động cần cù, sáng tạo là chăm chỉ, chịu khó làm việc và thường xuyên suy nghĩ, tìm ra cách giải quyết tối ưu nhằm không ngừng nâng cao chất lượng, hiệu quả lao động. Biểu hiện của cần cù, sáng tạo trong lao động:

+ Chăm chỉ, chịu khó làm việc thường xuyên.

+ Luôn luôn suy nghĩ, tìm tòi, cải tiến phương pháp để lao động có hiệu quả.

+ Nghiêm khắc sửa chữa sai lầm, rút ra bài học kinh nghiệm cho bản thân.

d/ Em học hỏi được điều gì từ những tấm gương lao động cần cù, sáng tạo trên?

- Từ tấm gương Niu – tơn và các bạn HS trong bức tranh, bài học em học được đó là luôn luôn phải học hỏi đức tính cần cù, sáng tạo trong lao động, học tập và sinh hoạt hằng ngày.

Hoạt động 2: Ý nghĩa của cần cù, sáng tạo trong lao động

Em hãy quan sát bức tranh, kết hợp đọc những trường hợp dưới đây và trả lời câu hỏi:

a/ Qua bức tranh và các trường hợp trên, em hãy cho biết những kết quả đã đạt được nhờ sự cần cù, sáng tạo trong lao động.

- Qua bức tranh, chúng ta thấy được nhờ máy giỏ hạt của bác M mà sức lao động của người nông dân được giải phóng. Họ không phải mất quá nhiều sức lực để gieo cấy cây trồng mà năng suất lao động vẫn cao.

b/ Việc chưa cần cù, sáng tạo trong lao động khiến gia đình anh Dũng gặp khó khăn gì?

- Ở trường hợp 1, nhờ vào việc N đã không ngừng tìm tòi, thử nghiệm chế tạo nước rửa bát từ những rác thải sinh hoạt có nguồn gốc từ thực vật như: vỏ hoa quả, gốc, rau, củ quả mà N đã thành công khi chế tạo nước rửa bát từ vỏ bưởi. Đây là loại chất tẩy rửa sinh học vừa an toàn, vừa lành tính, vừa không gây ô nhiễm môi trường và còn tận dụng để không lãng phí nguồn rác thải hữu cơ.

- Ở trường hợp 2, việc chưa cần cù, sáng tạo trong lao động khiến kinh tế gia đình anh Dũng gặp nhiều khó khăn vì năng suất cây trồng không cao, thu nhập thấp.

c/ Theo em, vì sao cần rèn luyện đức tính cần cù, tính sáng tạo trong lao động? Nêu những việc cần làm để rèn luyện đức tính cần cù, sáng tạo trong lao động?

- Chúng ta cần phải rèn luyện đức tính cần cù, sáng tạo trong lao động vì cần cù, sáng tạo trong lao động giúp con người:

+ Hoàn thiện và phát triển phẩm chất, năng lực của mỗi cá nhân để nâng cao hiệu quả lao động, góp phần xây dựng quê hương, đất nước.

+ Tạo ra được nhiều giá trị vật chất, tinh thần góp phần cải thiện và nâng cao đời sống

+ Được mọi người yêu quý, tôn trọng

- Để rèn luyện đức tính cần cù, sáng tạo trong lao động, chúng ta cần: chăm chỉ, chịu khó làm việc một cách thường xuyên; luôn suy nghĩ, tìm tòi, cải tiến phương pháp để lao động có hiệu quả; nghiêm khắc sửa chữa sai lầm, rút ra bài học kinh nghiệm cho bản thân.

Luyện tập

Luyện tập 1

Em tán thành hay không tán thành với những ý kiến nào dưới đây? Vì sao?

a/ Lao động ở lĩnh vực nào cũng phải cần cù và sáng tạo

Tán thành, vì đây là quan điểm đúng. Dù lao động ở lĩnh vực nào thì cũng cần phải cần cù, sáng tạo thì mới mang lại hiệu quả và đảm bảo chất lượng.

b/ Sáng tạo là khả năng bẩm sinh của con người, không thể rèn luyện mà có được

Không tán thành vì đây là quan điểm không đúng. Sáng tạo không chỉ là khả năng bẩm sinh của con người mà qua lao động, làm việc thực tiễn sẽ giúp con người nảy sinh nhiều sáng kiến mới nhằm cải tiến sự hợp lí trong quy trình sản xuất và rèn luyện sự cần cù, bền bỉ.

c/ Lao động chân tay thì không cần sáng tạo

Không tán thành vì lao động chân tay vẫn phải sáng tạo bởi sáng tạo sẽ giúp năng suất lao động tăng cao, cải tiến chất lượng, mẫu mã sản phẩm.

d/ Trong lao động, việc nào dễ thì làm, việc nào khó thì bỏ qua

Không tán thành vì trong lao động, nếu việc nào dễ thì làm, việc khó thì bỏ sẽ không đảm bảo chất lượng công việc. Và nếu ai cũng chọn việc dễ thì việc khó không ai làm. Khi gặp việc khó, có thể trao đổi với mọi người trong nhóm, trong tổ cùng hợp tác để giải quyết.

Luyện tập 2

Hành vi nào dưới đây thể hiện sự cần cù, sáng tạo trong lao động? Vì sao?

a/ Bạn Đ luôn chủ động giúp mẹ làm bếp và thường xuyên cải biến các món ăn mới để cả nhà được ngon miệng

Việc làm của bạn Đ thể hiện sự cần cù, sáng tạo trong lao động, Đ chăm chỉ, chịu khó, luôn chủ động giúp mẹ làm bếp và thường xuyên cải tiến món ăn để cả nhà được ăn ngon miệng.

b/ Chị M thường tái chế phế liệu thành vật dụng để dùng trong sinh hoạt hằng ngày của gia đình mình.

Việc làm của chị M thể hiện sự sáng tạo trong lao động. Chị đã tận dụng phế liệu để chế tạo thành vật dụng mới, tiếp tục sử dụng trong sinh hoạt hằng ngày của gia đình mình. Việc này còn thể hiện đức tính tiết kiệm và bảo vệ môi trường của chị M.

c/ Bạn Y làm những việc bố mẹ giao một cách qua loa cho xong

Việc làm của bạn Y thể hiện bạn chưa cần cù, sáng tạo trong lao động. Bạn Y chỉ làm những việc bố mẹ giao một cách qua loa cho xong chuyện mà không chịu suy nghĩ, tìm tòi.

Luyện tập 3

Em hãy đọc tình huống và trả lời câu hỏi:

a/ Anh A và chị B được phân công phụ trách dự án cải tiến nâng cấp phần mềm hệ thống kế toán của công ty. Anh A đưa nhiều ý tưởng thay đổi có tính đột phá nhưng chị B không ủng hộ vì cho rằng không cần phải thay đổi nhiều để khỏi mất công, không phải suy nghĩ.

Em có nhận xét gì về việc làm của anh A và ý kiến của chị B?

Việc làm của anh A là sáng tạo trong lao động vì anh luôn đưa ra nhiều ý tưởng thay đổi có tính đột phá nhằm cải tiến nâng cấp phần mềm hệ thống kế toán của công ty.

Không đồng tình với ý kiến và việc làm của chị B vì chị ngại làm việc vất vả, chưa có ý thức cùng nhóm làm việc của mình cải tiến nâng cấp phần mềm cho hệ thống kế toán của công ty nhằm nâng cao năng suất làm việc.

b/ Là một công nhân may trong dây chuyền sản xuất áo sơ mi của Xí nghiệp X, chị H cho rằng cần thực hiện đúng nhiệm vụ được phân công, không nên sáng tạo gì thêm để khỏi ảnh hưởng đến kết quả chung của cả dây chuyền.

Em có nhận xét gì về ý kiến của chị H?

Nếu là chị H, em sẽ làm gì?

- Ý kiến của chị là đúng một phần “thực hiện đúng nhiệm vụ được phân công” khi làm việc. Tuy nhiên, phần ý kiến còn lại “không nên sáng tạo gì thêm để khỏi ảnh hưởng tới kết quả chung của cả dây chuyền” của chị là chưa đúng vì thiếu đi sự sáng tạo trong lao động. Ngoài việc cần cù, chăm chỉ thì cần sáng tạo để có thể rút ngắn thời gian làm việc nhưng vẫn đảm bảo chất lượng, đồng thời tăng năng suất lao động và cải tiến được mẫu mã.

- Nếu là chị H, em sẽ cùng các đồng nghiệp trong dây chuyền sản xuất tích cực đổi mới, sáng tạo cách làm để có thể tăng năng suất, cải thiện mẫu mã áo sơ mi cũng như giảm thời gian làm việc.

Luyện tập 4

Hãy kể về những việc em đã làm thể hiện sự cần cù, sáng tạo trong lao động và chia sẻ kinh nghiệm của bản thân với các bạn trong lớp

Gợi ý:

- Trong công việc gia đình: thường xuyên giúp đỡ bố mẹ những công việc phù hợp với khả năng, suy nghĩ, tìm tòi để làm việc có hiệu quả nhất.

- Trong hoạt động học tập ở trường, lớp: thể hiện ở phương pháp học tập khoa học, say mê tìm tòi để phát hiện cái mới, không thỏa mãn với những điều đã biết.

...................

Luyện tập 5

Em hãy gửi một thông điệp bày tỏ sự trân trọng thành quả lao động của người thân hoặc những người xung quanh.

Vận dụng

Vận dụng 1:

Hãy viết bài chia sẻ về tấm gương lao động cần cù, sáng tạo mà em biết. Em học tập được điều gì từ tấm gương đó?

Bài tham khảo

TRẦN ĐẠI NGHĨA (1913 - 1997) - NHÀ CHẾ TẠO VŨ KHÍ TÀI NĂNG

Thiếu tướng Giáo sư Viện sĩ Trần Đại Nghĩa, chính tên là Phạm Quang Lễ, sinh ra ở tỉnh Vĩnh Long. Sau khi tốt nghiệp Trung học ở Sài Gòn, năm 1935 ông tiếp tục học các Trường Đại học Kĩ thuật điện, Viện Nghiên cứu máy bay và Đại học Xoóc-bon. Sau đó, ông làm việc ở công trường cầu cống, xưởng chế tạo máy bay vũ khí quân giới,... Năm 1942, ông sang Đức làm việc trong xưởng chế tạo máy bay và Viện Nghiên cứu vũ khí.

Năm 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh sang Pháp, ông đã về nước cùng với Người, được giao chức Cục trưởng Cục Quân giới. Trong kháng chiến chống Pháp, ông đã sáng chế được các vũ khí súng không giật (SKZ), súng ba dô ca,... góp phần quan trọng về quân khí để giết giặc,... Trong hoàn cảnh khắc nghiệt của chiến tranh và tình trạng lạc hậu về mọi mặt, ông đã tận dụng các phương tiện hiện có để góp phần quan trọng cho sự nghiệp giữ nước và dựng nước. Năm 1948, ông được phong hàm Thiếu tướng, năm 1952, được tuyên dương Anh hùng lao động. Trong dịp này Bác Hồ đã khen ngợi: Kĩ sư Nghĩa rất giỏi khoa học máy, nhưng khi thực hành thì không “máy móc”.

=> Bài học cho bản thân:

+ Cần phải chịu khó, chăm chỉ học tập và làm việc thường xuyên, luôn phấn đấu hết mình để hoàn thành nhiệm vụ, công việc một cách tốt nhất.

+ Không ngừng suy nghĩ, tìm tòi để phát hiện ra những cách làm mới, giải pháp mới, nhằm nâng cao hiệu suất và chất lượng của công việc.

Vận dụng 2:

Em và các bạn hãy thiết kế một sản phẩm thể hiện sự sáng tạo từ những vật liệu tái chế.