Bài 3: Cách mạng công nghiệp (nửa sau thế kỉ XVIII - giữa thế kỉ XIX)

1. Cách mạng công nghiệp Anh

• Hoàn cảnh

- Vào giữa thế kỉ XVIII, nước Anh hội tụ đủ những tiền đề để tiến hành cách mạng công nghiệp: vốn (tư bản), nhân công và sự phát triển kĩ thuật => Cách mạng công nghiệp đầu tiên diễn ra ở Anh.

• Những thành tựu tiêu biểu.

- Ngành dệt:

+ Bước ngoặt đầu tiên trong ngành dệt là sự ra đời của máy kéo sợi Gien-ni (1764).

+ Năm 1769, R. Ác-rai phát minh ra máy kéo sợi chạy bằng sức nước. Đến năm 1771, ông đã xây dựng xưởng dệt đầu tiên ở nước Anh, tại thành phố Man-che-xtơ.

+ Năm 1784, Giêm Oát đã phát minh ra máy hơi nước. Từ đó, các nhà máy có thể xây dựng ở bất cứ nơi nào thuận lợi.

+ Năm 1785, E. Các-rai phát minh ra máy dệt, đưa tốc độ sản xuất tăng lên 39 lần.

Máy dệt chạy bằng hơi nước (Ét-mơn Các-rai)

- Giao thông vận tải:

+ Năm 1814, Xti-phen-xơn chế tạo thành công đầu máy xe lửa chạy bằng hơi nước.

+ Năm 1825, nước Anh khánh thành đoạn đường sắt đầu tiên nối liền Man-che-xtơ với Li-vơ-pun. 

+ Đến năm 1850, ở Anh đã có khoảng 10 000 km đường sắt.

Cách mạng công nghiệp ở Anh đã biến nước này từ một nước nông nghiệp thành nước công nghiệp phát triển nhất thế giới lúc bấy giờ. Nước Anh được mệnh danh là "công xưởng của thế giới".

2. Cách mạng công nghiệp lan ra các nước châu Âu và Mỹ

- Ở Pháp, cách mạng công nghiệp bắt đầu từ năm 1830, trước tiên trong công nghiệp nhẹ, rồi lan sang công nghiệp nặng vào những năm 1850 - 1870. Kinh tế Pháp nhanh chóng phát triển, đứng thứ hai thế giới sau Anh.

- Ở Đức, cách mạng công nghiệp bắt đầu từ những năm 40 của thế kỉ XIX, phát triển dựa trên một nền công nghiệp nặng, hiện đại và tập trung, trong đó, công nghiệp luyện kim, hóa chất đóng vai trò chủ đạo.

Giữa thế kỉ XIX, kinh tế Đức phát triển với tốc độ rất cao. Đến khi thông nhất đất nước (1871), Đức trở thành một nước công nghiệp.

- Ở Mỹ, do có sự liên hệ mật thiết với nước Anh, quá trình công nghiệp hóa diễn ra khá sớm, bắt đầu từ công nghiệp nhẹ.

+ Hai phát minh lớn của Mỹ là máy tách hạt bông (1793) và máy thu hoạch bông (1831) đã góp phần tạo ra năng suất lao động cao hơn nhiều lần so với cách làm thủ công.

+ Công nghiệp đường sắt, khai mỏ, luyện kim, đóng tàu,... rất phát triển. Đến giữa thế kỉ XIX, nước Mỹ đã đứng hàng thứ tư trên thế giới về giá trị sản xuất công nghiệp (sau Anh, Pháp, Đức).

3. Những tác động của cách mạng công nghiệp đối với sản xuất và xã hội

- Cách mạng công nghiệp đã làm thay đổi căn bản quá trình sản xuất, nâng cao năng suất lao động, thúc đẩy nhiều ngành kinh tế khác phát triển, tạo ra nguồn của cải dồi dào cho xã hội. Bộ mặt các nước tư bản thay đổi với sự xuất hiện nhiều khu công nghiệp lớn và thành phố đông dân mọc lên,...

Cuộc cách mạng đã chuyển xã hội loài người từ văn minh nông nghiệp sang văn minh công nghiệp.

- Về mặt xã hội, tác động quan trọng nhất của cách mạng công nghiệp là hình thành hai giai cấp cơ bản của xã hội tư bản, là tư sản và vô sản.

Giai cấp tư sản vắt kiệt sức lao động của giai cấp vô sản (tranh biếm họa)

+ Giai cấp tư sản nhờ công nghiệp hóa đã giàu lên nhanh chóng, trở thành giai cấp thống trị trong xã hội.

+ Giai cấp vô sản ngày càng đông đảo và tập trung. Với thân phận là người lao động làm thuê, chịu áp bức, bóc lột, giai cấp vô sản mâu thuẫn về quyền lợi với giai cấp tư sản. Họ đã đứng lên đấu tranh chống lại sự áp bức, bóc lột đó.

- Cách mạng công nghiệp cũng tạo ra một số tác động tiêu cực như: tình trạng ô nhiễm môi trường, sự bóc lột sức lao động của phụ nữ và trẻ em, sự xâm chiếm và tranh giành thuộc địa.

Chúc các em học tốt !