Lịch sử 11 (Cánh Diều)
Bài 2: Sự xác lập và phát triển của chủ nghĩa tư bảnBài 2: Sự xác lập và phát triển của chủ nghĩa tư bản (phần I)1. Sự xác lập chủ nghĩa tư bản ở châu Âu và Bắc Mỹ
- Trong những năm 50 - 70 của thế kỉ XIX, các cuộc cách mạng tư sản tiếp tục diễn ra dưới nhiều hình thức khác nhau ở châu Âu và Bắc Mỹ, như: Đấu tranh thống nhất đất nước ở I-ta-li-a (1859 - 1870), Cải cách nông nô ở Nga (1861), Nội chiến ở Mỹ (1861 - 1865), Đấu tranh thống nhất đất nước ở Đức (1864 - 1871). Nhờ đó, nền kinh tế tư bản chủ nghĩa phát triển mạnh mẽ ở các quốc gia này.
- Nửa sau thế kỉ XIX, giai cấp tư sản giành được thắng lợi, lên cầm quyền ở nhiều nước. Chủ nghĩa tư bản chính thức được xác lập ở châu Âu và Bắc Mỹ.
2. Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản
a) Chủ nghĩa đế quốc và quá trình mở rộng xâm lược thuộc địa
- Cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX, các nước tư bản Âu - Mỹ bước sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa, gắn liền với việc mở rộng quyền lực và tầm ảnh hưởng thông qua hoạt động xâm lược thuộc địa bằng vũ lực hoặc các phương thức khác.
- Đối với các nước đế quốc, thuộc địa có tầm quan trọng đặc biệt: là nơi cung cấp nguyên liệu và nhân công; là cơ sở vững chắc cho các nước đế quốc trong các cuộc tranh chấp, chiến tranh.
- Nhận thức được tầm quan trọng của thuộc địa, sau khi tìm thấy những vùng đất mới, các cường quốc phương Tây đã nhanh chóng tìm cách đánh chiếm và biến thành thuộc địa của mình.
Trong gần bốn thế kỉ (từ đầu thế kỉ XVI đến cuối thế kỉ XIX), thực dân phương Tây đã không ngừng đẩy mạnh các hoạt động xâm chiếm và đặt ách cai trị ở hầu hết các nước châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ La-tinh.
| Thuộc địa | Quá trình xâm lược |
| Châu Á |
Đến cuối thế kỉ XIX, các nước phương Tây đã cơ bản hoàn thành việc xâm lược và đặt ách thống trị của mình ở châu Á (trừ Nhật Bản và Xiêm). Ấn Độ bị thực dân Anh xâm lược, trở thành nước thuộc địa. Trung Quốc bị các nước đế quốc xâm lược, xâu xé, trở thành nước nửa thuộc địa nửa phong kiến. Ở khu vực Đông Nam Á, phần lớn các nước đều trở thành thuộc địa của thực dân phương Tây. |
| Châu Phi |
Vào nửa đầu thế kỉ XIX, các nước tư bản phương Tây mới đặt một số thương điếm ở ven biển. Đến nửa sau thế kỉ XIX, thực dân phương Tây đẩy mạnh xâu xé châu Phi. Đến đầu thế kỉ XX, các nước đế quốc đã cơ bản hoàn thành việc phân chia thuộc địa ở châu Phi. |
| Khu vực Mỹ La-tinh |
Từ các thế kỉ XVI, XVII, thực dân Tây Ban Nha và thực dân Bồ Đào Nha đã xâm lược các nước ở khu vực Mỹ La-tinh, lần lượt biến các nước trong khu vực thành thuộc địa. Đến đầu thế kỉ XIX, các nước Mỹ La-tinh đã giành được độc lập. Tuy nhiên, Mỹ đã bành trướng và can thiệp nội bộ đối với nhiều nước ở khu vực này. |
b) Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản
- Cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX, các nước khu vực Mỹ La-tinh, sau khi giành lại độc lập dân tộc từ thực dân Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha đã đi theo con đường tư bản chủ nghĩa.
- Ở châu Á, Nhật Bản và Xiêm sau khi tiến hành duy tân, cải cách cũng đưa đất nước theo con đường tư bản chủ nghĩa.
- Chủ nghĩa tư bản mở rộng, phát triển trên phạm vi toàn cầu, trở thành hệ thống thế giới.
Nhờ ứng dụng thành tựu khoa học - kĩ thuật, nền sản xuất của các nước tư bản chủ nghĩa phát triển mạnh, dẫn đến sự hình thành các tổ chức lũng đoạn và tiến hành xuất khẩu tư bản ra nước ngoài, đồng thời nâng cao hiệu quả công cuộc khám phá và chinh phục thiên nhiên của con người.
