Giáo dục kinh tế và pháp luật lớp 10 (Kết nối tri thức với cuộc sống)
Bài 13: Thực hiện pháp luậtLý thuyếtPháp luật là phương tiện đề Nhà nước quản lí xã hội. Pháp luật chỉ thật sự phát huy được vai trò khi mọi tổ chức, cá nhân tôn trọng, tự giác, chủ động thực hiện. Bài học này sẽ giúp chúng ta hiểu thế nào là thực hiện pháp luật và các hình thức thực hiện pháp luật Em hãy cùng bạn tham gia trò chơi "Ai nhanh, ai đúng":
Kể về các hành vi thực hiện pháp luật và vi phạm pháp luật trong lĩnh vực an toàn giao thông đường bộ.
Các hành vi vi phạm pháp luật giao thông đường bộ là:
- Vượt đèn đỏ
- Không đội nón bảo hiểm
- Chở quá người quy định
- Đánh võng, lạng lách
- Uống rượu bia khi tham gia giao thông
Theo em, việc thực hiện pháp luật giao thông đường bộ có ý nghĩa như thế nào trong cuộc sống hằng ngày.
Việc thực hiện pháp luật giao thông đường bộ có ý nghĩa giúp quá trình đi lại, vận chuyển hàng hóa của mọi người được nhanh chóng, an toàn. Góp phần giảm tan nạn giao thông, tạo lối sống văn minh cho người dân khi tham gia giao thông.
Em hãy quan sát tranh để trả lời câu hỏi:
1/ Các nhân vật trong tranh đang làm gì? Đó có phải là nghĩa vụ của họ không? Vì sao?
Các nhân vật trong tranh đang nhặt rác thải để bảo vệ môi trường biền. Đó không phải nghĩa vụ của họ. Vì đây là hoạt động tự nguyện không mang tính bắt buộc, nhưng mang ý nghĩa rất lớn đối với môi trường sống của chúng ta.
2/ Thực hiện pháp luật có ý nghĩa như thế nào trong thực tiễn đời sống?
- Thực hiện pháp luật có ý nghĩa quan trọng đối với thực tiễn đời sống. Là quá trình hoạt động có mục đích, làm cho những quy định của pháp luật đi vào cuộc sống và trở thành hành vi hợp pháp của cá nhân, tổ chức.
Em hãy đọc thông tin, trường hợp kết hợp quan sát tranh để trả lời câu hỏi:
(1) Khi tham gia giao thông đường bộ, mỗi người phải chấp hành hiệu lệnh của cảnh sát giao thông và chỉ dẫn của hệ thống báo hiệu đường bộ. Việc các cá nhân tự giác dừng lại đúng vạch, không vượt qua ngã ba, ngã tư khi có tin hiệu đèn đỏ, đi đúng làn đường.... là biểu hiện của việc thực hiện nghiêm pháp luật giao thông đường bộ.
(2) Đỗ vào lớp 10, H được bổ hứa mua cho xe máy đề đi học. Hrất vui vì đây là điều em mơ ước từ lâu. Đến cửa hàng bán xe, H chọn luôn chiếc xe máy màu mận chín mình thích nhưng bỏ H từ chối và nói. "Đây là xe 100 cm, theo quy định của pháp luật, ở tuổi các con chỉ được sử dụng xe dưới 50 cm*. Bố con mình sang cửa hàng bến có loại xe phù hợp với lứa tuổi của con". Dù rất thích chiếc xe máy màu mận chín những H đã nghe theo lời khuyên của bố.
1/ Theo em, những người tham gia giao thông đã làm gì để tuân thủ Luật Giao thông đường bộ?
- Khi tham gia giao thông đường bộ, mỗi người phải chấp hành hiệu lệnh của cảnh sát giao thông và chỉ dẫn của hệ thống báo hiệu đường bộ, tự giác dừng lại đúng vạch, không vượt qua ngã ba, ngã tư khi có tín hiệu đèn đỏ, đi đúng làn đường..
2/ Vì sao dù rất thích chiếc xe đã chọn nhưng H lại đồng ý với ý kiến của bố?
- Dù rất thích chiếc xe đã chọn nhưng H lại đồng ý với ý kiến của bố là vì chiếc xe mà H chọn là xe 100 cm3 mà tuổi của H thì chỉ được điều khiển xe có dung tích dưới 50 cm3 .
Em hãy đọc thông tin, trường hợp kết hợp quan sát tranh để trả lời câu hỏi:
(1) Bảo vệ Tổ quốc là nghĩa vụ thiêng liêng và quyền cao quý của công dân. Việc công dân đủ điều kiện nhập ngũ, thực hiện nghĩa vụ quân sự là góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đây là việc cá nhân thực hiện nghĩa vụ công dân, chủ động làm những việc pháp luật quy định phải làm.
(2) Cơ sở sản xuất kinh doanh K được chính quyền địa phương khen thưởng vì đã chủ động xây dựng hệ thống thu gom, xử lí các chất thải trong quá trình sản xuất theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường.
1/ Các thanh niên trong tranh đã làm gì để thi hành Luật Nghĩa vụ quân sự?
- Các thanh niên trong tranh đang nhập ngũ, thực hiện nghĩa vụ quân sự góp phần xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
2/ Vì sao Cơ sở sản xuất kinh doanh K được chính quyền địa phương khen thưởng?
- Cơ sở sản xuất kinh doanh K được chính quyền địa phương khen thưởng vì đã chủ động xây dựng hệ thống thu gom, xử lí các chất thải trong quá trình sản xuất theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường.
Em hãy đọc thông tin, trường hợp kết hợp quan sát tranh đề trả lời câu hỏi:
(1) Công dân thực hiện quyền tự do kinh doanh thông qua việc lựa chọn ngành, nghề, hình thức kinh doanh phù hợp với điều kiện, khả năng của mình, tổ chức hoạt động kinh doanh theo đúng pháp luật. Nếu công dân muốn thành lập doanh nghiệp đề kinh doanh thì trước tiến, công dân phải đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền nộp hồ sơ đăng kí thành lập doanh nghiệp.
(2) Ông T đã khiếu nại Chủ tịch Uỷ ban nhân dân huyện vì đã ra quyết định thu hồi đất của gia đình ông trái pháp luật khi chưa thống nhất về giả đền bù thiệt hại.
1/ Trong bức tranh trên, người phụ nữ đã sử dụng pháp luật như thế nào để thực hiện quyền tự do kinh doanh của mình?
- Công dân thực hiện quyền tự do kinh doanh thông qua việc lựa chọn ngành, nghề, hình thức kinh doanh phụ hợp với khả năng, điều kiện của mình. Nên người phụ nữ đã đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền để nộp hồ sơ đăng ký thành lập doanh nghiệp.
2/ Ông T đã sử dụng quyền gì để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của gia đình mình ?
- Ông T đã sử dụng quyền công dân để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của gia đình mình. Cụ thể, ông T có quyền khiếu nại lên cơ quan nhà nước có thẩm quyền khi chưa thống nhất về giá đền bù thiệt hại của đất nhà ông mà đã ra quyết định thu hồi.
3/ Em hãy nêu ví dụ minh hoạ cho hình thức sử dụng pháp luật.
- Ví dụ minh hoạ cho hình thức sử dụng pháp luật: Mỗi người dân đi làm cho các cơ quan, công ty,.. thì phải có hợp đồng lao động và được hưởng các quyền lợi của người lao động theo đúng bộ luật lao động đề ra.
Em hãy đọc thông tin, trường hợp kết hợp quan sát tranh để trả lời câu hỏi:
(1) Trong quá trình xét xử. Toà án có thẩm quyền ban hành quyết định nhằm xác định các quyền và nghĩa vụ pháp lí cụ thể của các cá nhân, tổ chức hoặc áp dụng trách nhiệm pháp lí đối với người vi phạm pháp luật.
(2) Cảnh sát giao thông xử phạt người điều khiển xe mô tô đi vào đường một chiều.
1/ Theo em, căn cứ nào để Hội đồng xét xử tuyên một bản án?
- Căn cứ để hội đồng xét xử tuyên một bản án: Căn cứ vào bằng chứng của cơ quan tố tụng, căn cứ vào các văn bản quy phạm pháp luật.
2/ Việc xử phạt của cảnh sát giao thông nhằm mục đích gì? Căn cứ để họ thực hiện nhiệm vụ đó?
- Việc xử phạt của cảnh sát giao thông nhằm mục đích áp dụng thực hiện pháp luật quy định về luật giao thông xuống người tham gia giao thông.
- Căn cứ vào thông tư cuả Bộ Công an đã ban hành Thông tư số 65/2020/TT-BCA quy định nhiệm vụ, quyền hạn, hình thức, nội dung và quy trình tuần tra, kiểm soát, xử lý vi phạm hành chính giao thông đường bộ của Cảnh sát giao thông. Thông tư này có hiệu lực thi hành kể từ ngày 05/8/2020 và thay thế Thông tư số 01/2016/TT-BCA ngày 04/01/2016 của Bộ trưởng Bộ Công an quy định nhiệm vụ, quyền hạn, hình thức, nội dung tuần tra, kiểm soát giao thông đường bộ của Cảnh sát giao thông.
3/ Theo em, chủ thể nào có quyền áp dụng pháp luật?
- Chủ thể có quyền áp dụng pháp luật là: Các cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức nhà nước có thẩm quyền hoặc cá nhân, tổ chức được nhà nước trao quyền.
1. Em hãy cho biết chủ thể nào trong thông tin sau thực hiện đúng hay thực hiện không đúng pháp luật. Vì sao?
a. Thanh tra thuế ra quyết định xử phạt đối với doanh nghiệp X vi chậm nộp thuế thu nhập doanh nghiệp.
- Đúng vì căn cứ theo Điều 9 Thông tư 166/2013/TT-BTC về việc Xử phạt đối với hành vi chậm nộp hồ sơ khai thuế so với thời hạn quy định.
b. Ông B khiếu nại quyết định thu hồi đất trái pháp luật do Uỷ ban nhân dân huyện A áp dụng đối với gia đình mình.
- Sai. Vì đất của ông là đất trái pháp luật.
c. Anh D mở công ty kinh doanh vật liệu xây dựng, kinh doanh các mặt hàng có tên trong giấy phép đăng kí kinh doanh.
- Đúng. Vì buôn bán những mặt hàng đã được qua đăng kí và được nhà nước cấp phép.
d. Người sử dụng lao động đơn phương ra quyết định chấm dứt hợp đồng lao động đối với người lao động trước thời hạn mà không có lí do cụ thể.
- Sai. Vì đơn vị sử dụng lao động phải có lí do chính đáng thì mới được chấm dứt hợp đồng. Hành vi này của người sử dụng lao động trên là đang vi phạm hợp đồng.
2. Em hãy cho biết chủ thể nào tự giác, chưa tự giác thực hiện pháp luật trong các trường hợp sau?
a. Khi 17 tuổi, A chủ động đăng kí khám tuyển nghĩa vụ quân sự ngay đợt đầu và sẵn sàng nhập ngũ khi có giấy thông báo gọi nhập ngũ.
- A đã ý thức được tính tự giác và thực hiện tốt việc thi hành nghĩa vụ quân sự
b. Gia đình T kinh doanh cửa hàng tạp hoá và luôn chủ động nộp thuế đúng kì hạn.
- Gia đình T tự giác tuân thủ đúng quy định pháp luật.
c. Công ty kinh doanh nông sản do anh H làm giám đốc thường xuyên bị nhắc nhờ việc chậm nộp thuế.
- Công ty của anh H không tự giác thực hiện đúng trách nhiệm nộp thuế theo quy định của pháp luật.
d. K báo cho cơ quan chức năng biết về việc người hàng xóm thường xuyên tổ chức đánh bạc ăn tiền tại nhà riêng.
- Hành động của K là đúng vì hành vi đánh bài ăn tiền là một trong những hành vi vi phạm pháp luật.
3. Em hãy chỉ ra hình thức thực hiện pháp luật của các tổ chức, cá nhân trong thông tin sau:
a. Chị T khiếu nại chủ tịch uỷ ban nhân dân phường vi không cấp giấy khai sinh cho con chị với lí do chị là mẹ đơn thân.
- Chị T sử dụng pháp luật. Vì dù là mẹ đơn thân nhưng chị T có quyền được làm khai sinh cho con.
b. Chủ tịch uỷ ban nhân dân quận N ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với anh D vi hành vi lấn chiếm đất công.
- Chủ thể áp dụng pháp luật. Chủ tịch ủy ban đúng vì người sử dụng đất chuyển dịch mốc giới hoặc ranh giới thửa đất để mở rộng diện tích đất sử dụng mà không được cơ quan quản lý nhà nước về đất đai cho phép hoặc không được người sử dụng hợp pháp diện tích đất bị lấn đó cho phép.
c. Công ty của anh P luôn chủ động thực hiện các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường trong sản xuất, kinh doanh.
- Chủ thể thi hành pháp luật. Vì đó là trách nhiệm mỗi công dân và tổ chức.
d. H từ chối sử dụng ma tuý khi bị bạn bè rủ rễ.
- Chủ thể tuân thủ pháp luật. Vì sử dụng ma túy vi phạm pháp luật.
4. Em hãy thảo luận cùng các bạn nội dung sau: Làm rõ điểm khác nhau về mặt chủ thể khi thực hiện pháp luật theo các hình thức tuân thủ pháp luật, thi hành pháp luật, sử dụng pháp luật áp dụng pháp luật.
- Tuân thủ pháp luật là hình thức thực hiện pháp luật, trong đó các chủ thể pháp luật (tổ chức, cá nhân) kiềm chế không thực hiện các hành vi pháp luật cấm.
- Thi hành pháp luật là hình thức thực hiện pháp luật, trong đó việc các chủ thể pháp luật (tổ chức, cá nhân) chủ động thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ mà pháp luật quy định phải làm (bắt buộc phải làm).
- Sử dụng pháp luật là hình thức thực hiện pháp luật, trong đó các chủ thể (tổ chức. cá nhân) thực hiện các quyền và tự do pháp lí của mình theo quy định của pháp luật (làm những việc pháp luật cho phép làm).
- Áp dụng pháp luật là việc các cơ quan, cán bộ, công chức nhà nước có thẩm quyền hoặc cả nhân, tổ chức được Nhà nước trao quyền, căn cứ vào pháp luật để ra các quyết định làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt việc thực hiện quyền, nghĩa vụ cụ thể của cả nhân, tổ chức.
5. Em sẽ làm gì nếu gặp các tình huống sau?
a. Khi tham quan khu di tích lịch sử, một bạn trong lớp đề xuất cả nhóm sẽ khắc tên mình lên phiến đá ở cổng khu di tích để lưu lại kỉ niệm khi đến đây.
- Em sẽ khuyên các bạn không nên khắc tên lên các phiến đá mà chúng ta phải biết giữ gìn cảnh quan nơi di tích. Nếu các bạn vẫn tiếp tục hành vi đó, em sẽ báo cáo hành vi này đến cơ quan quản lí di tích.
b. Trên đường đi học về, em gặp một nhóm học sinh đang đua xe máy trên đường, trong đó có một người là bạn em.
- Em sẽ gặp bạn lại vào hôm sau và khuyên bạn chấm dứt hành vi đó. Nếu bạn đó vẫn tiếp tục, em sẽ báo hành vi đó cho bố mẹ bạn và giáo viên chủ nhiệm.
c. Đang trên xe buýt, em phát hiện một thanh niên đang lấy trộm điện thoại của một phụ nữ trên xe buýt.
- Em sẽ hô hoán, nhờ người lớn giúp đỡ ngăn chặn hành vi ăn trộm.
1. Hãy viết bài luận và chia sẻ với các bạn về bài học rút ra từ việc thực hiện pháp luật theo hình thức sử dụng pháp luật mà em biết.
Em có thể dựa vào gợi ý để hoàn thành bài viết:
- Hình thức sử dụng pháp luật mà em biết là gì?
- Tầm quan trọng của việc thực hiện pháp luật?
- Ý nghĩa của việc thực hiện pháp luật?
- Bài học rút ra là gì?
2. Em hãy về tranh tuyên truyền về việc thực hiện "Sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật".