Giáo dục kinh tế và pháp luật lớp 10 (Kết nối tri thức với cuộc sống)
Bài 4: Cơ chế thị trườngLý thuyếtQuan sát hoạt động sôi động trên thị trường, chúng ta thấy dường như các chủ thể kinh tế hoàn toàn được tự do mua, bán, trao đổi hàng hoá, dịch vụ nhưng thực ra họ đang bị chi phối bởi những quy tắc chung trong các mối quan hệ cạnh tranh, cung – cầu, giá cả,... giống như một bàn tay vô hình đang điều tiết toàn bộ hoạt động của nền kinh tế. Đó chính là cơ chế thị trường. Bài học này sẽ giúp chúng ta biết được khái niệm, ưu điểm, nhược điểm của cơ chế thị trường và khái niệm, chức năng của giá cả thị trường cùng những tác động khách quan của cơ chế thị trường để có những ứng xử đúng dẫn khi tham gia thị trường.
Em cùng các bạn xem bản tin thị trường trên tivi và trả lời câu hỏi.
1/ Hãy nhận xét về sự biến động của giá cả một loại hàng hoá trên thị trường?
- Giá cả của một loại mặt hàng trên thị trường lên xuống không ổn định. Giá cả của một mặt hàng cao hay thấp tùy vào từng thời điểm và phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Các loại mặt hàng cùng một nhóm loại hàng hóa có xu hướng biến động giá giống nhau.
2/ Theo em những yếu tố nào trên thị trường tác động đến sự biến động giá cả của hàng hoa đó?
- Cung cầu hàng hóa trên thị trường.
- Sức mua của người tiêu dùng.
- Sự cạnh tranh giữa các nhà sản xuất.
- Chị phí nguyên liệu đầu vào của hàng hóa đó,....
Em hãy đọc trường hợp sau để trả lời câu hỏi:
Chia sẻ những khó khăn trên bước đường khởi nghiệp, anh M – Giám đốc Công ty X – cho biết. Để thu được nhiều lợi nhuận, cần phải giải quyết tốt các mối quan hệ trên thị trưởng, cạnh tranh lành mạnh với nhiều đối thủ khác nhau, cung ứng sản phẩm phù hợp với nhu cầu của người tiêu dùng. Đặc biệt, cần phải tính toán sao cho chi phi sản xuất thấp hơn giá bán sản phẩm trên thị trường. Nhờ thực hiện tốt các yêu cầu khát khe của thị trường mà doanh nghiệp của anh đã đứng vững và ngày càng phát triển.
1/ Để đứng vững trên thị trường, anh M phải giải quyết những mối quan hệ nào?
- Để đứng vững trên thị trường, anh M phải giải quyết các mối quan hệ trên thị trường: Quan hệ với người tiêu dùng, quan hệ với đối thủ cạnh tranh, quan hệ với người cung cấp nguyên liệu,…
2/ Theo em, để kinh doanh thành công, cần phải tuân theo những yêu cầu nào của cơ chế thị trường?
- Theo em, để kinh doanh thành công, cần phải tuân theo những yêu cầu của cơ chế thị trường là: Quy luật cạnh tranh, cung cầu, giá cả, lợi nhuận,…
Em hãy đọc thông tin sau để trả lời câu hỏi:
Trong bối cảnh phải cạnh tranh quyết liệt, ngành dệt may Việt Nam đã nỗ lực cải tiến kĩ thuật, đầu tư hệ thống máy móc hiện đại, nâng cao trình độ người lao động và năng lực tổ chức, quản Ií, tạo ra nhiều sản phẩm có chất lượng tốt, mẫu mã đẹp, giá thành hợp lí.
Một trong những yếu tố góp phần tạo nên thành công của dệt may Việt Nam là việc tìm hiểu nhu cầu của khách hàng trên thị trường trong nước và quốc tế đề chuyển hướng tạo ra những sản phẩm may mặc có chất liệu thân thiện với con người và môi trường. Nhớ năm bắt và đáp ứng được những yêu cầu của cơ chế thị trường, ngành dệt may Việt Nam ngày càng trụ vững và phát triển, lợi nhuận không ngừng gia tăng, đóng góp tích cực vào kết quả tăng trưởng của nền kinh tế.
1/ Ngành dệt may Việt Nam đã chịu tác động gì từ cơ chế thị trường?
Ngành Dệt may Việt Nam đã chịu tác động từ cơ chế thị trường là:
- Sự cạnh tranh quyết liệt
- Nhu cầu khách hàng trong nước và ngoài nước
2/ Điều gì đã giúp cho ngành dệt may Việt Nam ngày càng trụ vững và phát triển ?
- Điều đã giúp cho ngành dệt may Việt Nam ngày càng trụ vững và phát triển là: Nhờ nắm bắt và đáp ứng được những yêu cầu của cơ chế thị trường, nỗ lực cải tiến, lợi nhuận không ngừng gia tăng. đóng góp tích cực vào kết quả tăng trưởng của nền kinh tế.
Em hãy đọc thông tin sau để trả lời câu hỏi:
Giám đốc công ty X chia sẻ: Ngoài những ưu điểm, cơ chế thị trường cũng tiềm ằn những rủi ro đến từ những biến động bất ngờ, sản phẩm đang bán chạy bằng không còn máy người mua do tác động của cạnh tranh hay biến động của cung – cầu, khiến sụt giảm doanh thu, có khi dẫn đến phá sản. Mở rộng ra nền kinh tế cũng vậy, do chạy theo lợi nhuận, các doanh nghiệp đua nhau mở rộng sản xuất, trong khi nhu cầu tiêu dùng xã hội tăng không tương ủng dẫn tới mất cân đối cung – cầu, các doanh nghiệp không bán được hàng sẽ bị thua lỗ, thậm chí có thể bị phá sản. Nền kinh tế sẽ bị suy thoái, nghiêm trọng hơn có thể dẫn đến khủng hoảng
Trên thị trường, một số cơ sở kinh doanh dùng biện pháp cạnh tranh không lành mạnh, làm giả thương hiệu để lừa dối người tiêu dùng. Hành vi này khiến người tiêu dùng hiểu làm, quay lưng lại với những doanh nghiệp có sản phẩm bị làm giả dẫn đến tình trạng ế âm, suy giảm doanh thu có khi bị thua lỗ, phá sản của doanh nghiệp. Hậu quả khó lường hơn là nguy cơ có thể gây ra thiệt hại về sức khoẻ, tính mạng người tiêu dùng.
Dưới tác động của cơ chế thị trường, những người có điều kiện sản xuất thuận lợi. trình độ cao, trang bị kĩ thuật tốt, thường giàu có nhanh chóng. Ngược lại, những người không có điều kiện thuận lợi, kinh doanh kem hoặc gặp rủi ro trong kinh doanh dễ bị thua lỗ, dẫn đến phá sản, trở thành người nghèo khổ.
1/ Thông tin trên nói gì về những nhược điểm của cơ chế thị trường?
- Những nhược điểm của cơ chế thị trường ở thông tin trên là: Tiềm ẩn những rủi ro bất ngờ: mất cân đối cung – cầu, khủng hoảng, suy thoái, những thủ đoạn cạnh tranh không lành mạnh gây thiệt hại cho người sản xuất và tiêu dùng, không tự khắc phục được hiện tượng phân hóa sâu sắc trong xã hội.
2/ Theo em, ngoài những nhược điểm trên, cơ chế thị trường còn có những nhược điểm nào khác?
- Một số doanh nghiệp lạm dụng tài nguyên xã hội gây ô nhiễm môi trường sống của con người, do đó hiệu quả kinh tế - xã hội không được đảm bảo.
- Cơ chế thị trường chỉ thể hiện đầy đủ khi có sự kiểm soát của cạnh tranh hoàn hảo, khi xuất hiện cạnh tranh không hoàn hảo, thì hiệu lực của cơ chế thị trường bị giảm.
- Phân phối thu nhập không công bằng, có những mục tiêu xã hội chủ nghĩa dù cơ chế thị trường có hoạt động trôi trảy thì cũng không đạt được. Sự tác động của cơ chế thị trường sẽ dẫn tới sự phân hoá giàu nghèo, phân cực về của cải, tác động của cơ chế thị trường sẽ đưa lại hiệu quả kinh tế cao, nhưng nó không tự động mang lại những giá trị mà xã hội muốn vươn tới.
- Một nền kinh tế do cơ chế thị trường thuần tuý điều tiết khó tránh khỏi những thăng trầm, khủng hoảng kinh tế có tính chu kỳ và thất nghiệp.
Em hãy đọc đoạn hội thoại sau để trả lời câu hỏi.
Nhân viên bán hàng: Tôi có thể giúp gì cho chị?
Khách hàng: Mặt hàng này có giá bao nhiêu vậy chị?
Nhân viên bán hàng: 500.000 đồng một sản phẩm, thưa chị
Khách hàng: Sao đất thế chị? Cửa hàng có thể giảm giá nếu tôi mua với số lượng lớn không?
Nhân viên bán hàng: Giá hơi cao do chi phi sản xuất và vận chuyển lớn. Nhưng đây là mặt hàng mới, chất lượng tốt, mẫu đẹp, khách hàng rất ưng ý nên mua nhiều, nguồn hàng còn khan hiếm. Cửa hàng chỉ có thể giảm 5% nếu chị mua từ 50 sản phẩm trở lên.
Khách hàng: Vâng, chỉ đóng gói cho tôi 50 sản phẩm.
Nhân viên bán hàng: Cảm ơn chị! Chỉ cho chúng tôi xin địa chỉ để giao hàng. Có thể chi phải đợi từ 3 đến 5 ngày vì nguồn hàng còn đang ít.
Khách hàng và nhân viên bán hàng đã thỏa thuận với nhau về điều gì? Kết quả của sự thoả thuận đó là gì?
- Khách hàng và nhân viên đã thỏa thuận về giá cả của hàng hóa cụ thể là việc mua 50 sản phẩm trở lên được giảm giá 5%
- Kết quả: đã mua 50 sản phẩm và giảm giá 5%
Em hãy đọc thông tin sau để trả lời câu hỏi:
Sữa là sản phẩm được người tiêu dùng ở mọi lứa tuổi sử dụng, trong đó đặc biệt quan trọng đối với trẻ em dưới 6 tuổi. Tuy nhiên, giá cả thị trường mặt hàng này cũng có những biến động tác động đến đời sống xã hội.
Có thời điểm, sữa bột loại tốt dành cho trẻ sơ sinh có giá thị trường tăng nhanh, mang lại lợi nhuận cao hơn cho người bán khiến các nhà cung ứng nhanh chóng tìm biện pháp tăng thêm sản phẩm này ra thị trường. Người tiêu dùng có xu hướng giảm bớt nhu cầu, chuyển sang dùng sản phẩm khác phù hợp hơn.
Nhận thấy sữa là mặt hàng thiết yếu, đảm bảo sức khoẻ cho mọi người, nhất là đối với trẻ em, không thể để giá cả mặt hàng này biến động làm ảnh hưởng đến đời sống xã hội, nhà nước đã thực hiện một số biện pháp để binh ổn giá mặt hàng sữa trên thị trưởng như sau: quy định áp trần giá sữa yêu cầu các doanh nghiệp sản xuất, phân phối, các cửa hàng đại lí bán lẻ sữa phải đăng kí với cơ quan quản lí giá ở địa phương. công khai mức giá bản
1/ Theo em, giá cả thị trường thể hiện chức năng thông tin và chức năng phân bố nguồn lực như thế nào?
- Theo em, giá cả thị trường thể hiện chức năng thông tin và chức năng phân bố nguồn lực như:
+ Cung cấp thông tin: để các chủ thể kinh tế đưa ra những quyết định mở rộng hay thu hẹp sản xuất, tăng hay giảm tiêu dùng.
+ Phân bố nguồn lực: góp phần điều tiết quy mô sản xuất, cân đối cung – cầu.
+ Là công cụ để nhà nước thực hiện quản lí, kích thích, điều tiết nên kinh tế.
2/ Nhà nước đã sử dụng giá cả thị trường để quan Ií, thực hiện mục tiêu ổn định, cân đối nền kinh tế như thế nào? Tại sao giá cả thị trường là một công cụ để nhà nước quản lí, thực hiện mục tiêu ổn định, cân đối nên kinh tế?
- Nhà nước đã thực hiện một số biện pháp để bình ổn giá, quy định áp trần giá, yêu cầu các doanh nghiệp sản xuất, phân phối, các cửa hàng đại lí bán lẻ phải đăng kí cơ quan quản lí giá ở địa phương, công khai mức giá bán.
- Vì giá cả thị trường thay đổi sẽ tác động đến đời sống xã hội nên việc sử dụng giá cả thị trường làm công cụ để Nhà nước quản lí, thực hiện mục tiêu ổn định, cân đối nền kinh tế là vô cùng cần thiết.
1. Em đồng ý/không đồng ý với ý kiến nào sau đây? Vì sao?
a. Trong cơ chế thị trường, người sản xuất hoàn toàn tự do lựa chọn mặt hàng kinh doanh không cần quan tâm đến các yếu tố khác.
b. Tham gia thị trường thi phải chấp nhận nguy cơ rủi ro.
c. Trong cơ chế thị trường, nếu không thích thì không cần cạnh tranh với ai cả.
d. Giá cả thị trường là yếu tố dẫn dắt hoạt động của các chủ thể kinh tế trên thị trường.
- Em đồng tình với ý kiến b, d. Vì khi hoạt động sản xuất thì rủi ro là điều không thể tránh khỏi. Giá cả thị trường tăng chứng tỏ nhu cầu tiêu thụ tốt, đáp ứng được nhu cầu người dân, thúc đẩy sản xuất phát triển.
- Em không đồng tình với ý kiến a, c. Vì người sản xuất cần phải biết được nhu cầu của thị trường thì mới có thể tìm ra được phương hướng phát triển, giảm thiểu được các rủi ro. Trong cơ chế thị trường nếu không có tính cạnh tranh thì hàng hóa không có sự đổi mới, không đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng.
2. Em có nhận xét gì về hành vi của các chủ thể sau?
a. Giả dưa hấu trên thị trường tăng cao, mang lại thu nhập cao gấp rưỡi so với trồng lúa, nhiều người dân ở thôn S quyết định chuyển đổi từ trồng lúa sang trồng dưa.
- Nhiều người dân ở thôn S vì cái lợi trước mắt mà quyết định chuyển đổi từ trồng lúa sang trồng dưa sẽ dẫn đến mất cân bằng, sau đó sẽ làm cho giá lúa tăng cao và làm cho giá dưa hấu giảm mạnh do chệnh lệch cung – cầu.
b. Nắm bắt nhu cầu tiêu thụ hải sản ở Hà Nội, ông Y đã mở cửa hàng thu mua hải sản, mang về bán ở các chợ đầu mỗi.
- Nắm bắt nhu cầu tiêu thụ hải sản ở Hà Nội. Ông Y đã mở cửa hàng thu mua hải sản, mang về bán ở các chợ đầu mối. Ông Y rất nhanh nhạy, biết nắm bắt được nhu cầu thị trường ở mọi thời điểm.
c. Để thu được nhiều lợi nhuận, siêu thị X đã nhập một số hàng hoá không rõ nguồn gốc rồi dân nhãn mác giả vào.
- Hành vi của siêu thị X là hành vị phạm pháp ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm, người dân không tin dùng, việc sản xuất giảm mạnh.
d. Khi giá thịt gia cầm tăng quá cao, người tiêu dùng đã giảm nhu cầu tiêu thụ thịt gia cầm, lựa chọn các loại thực phẩm khác có giá rẻ hơn.
- Hành vi của người tiêu dùng sẽ giúp cho giá thịt gia cầm giảm xuống mức ổn định.
3. Em có lời khuyên gì dành cho các nhân vật trong những trường hợp sau?
a. Gia đình M có nghề kinh doanh phở gia truyền, mới chuyển đến ở một khu phố mới tuy rất ít nhà dân nhưng cũng có hai quán phở đang hoạt động. Bố mẹ M đang băn khoăn không biết có nên mở quán phở để kinh doanh ở đây không?
Nếu là M em sẽ nói gì với bố mẹ về quyết định kinh doanh này?
- Nếu là M, em sẽ khuyên bố mẹ nên tìm hiểu nhu cầu việc ăn uống ở khu phố xem có nên tiếp tục mở quán phở nữa không, nếu nhu cầu ăn uống của khu phố không quá cao sẽ chuyển hướng sang kinh doanh mặt hàng khác. Mặt khác, xem xét tình hình kinh doanh ở 2 quán ăn đó, xem họ có ưu, ngược điểm gì vừa để rút kinh nghiệm cho quán nhà mình và vừa xem họ còn thiếu điều gì, mình sẽ làm được phần mà họ chưa làm được từ đó thu hút khách đến quán của mình,
b. Thấy giá cả các hàng hoá trên thị trường có xu hướng tăng, bà Y quyết định giữ lại nhiều hàng hoá trong kho để chờ giá tăng cao hơn mới bán.
Nếu là người thân, em sẽ có lời khuyên gì cho bà Y?
- Nếu là người thân của bà Y, em sẽ khuyên bà: Tùy nhu cầu ở mỗi thời điểm sẽ khác nhau, nếu trữ hàng như vậy khi đến một thời điểm nào đó, giá cả giảm mạnh sẽ dễ dẫn đến việc thua lỗ.
1. Em hãy viết và chia sẻ quan điểm của em về nhận định "Thị trường luôn luôn đúng".
Em tham khảo bài viết: "Thị trường luôn luôn đúng. Tuy nhiên việc hiểu và kiếm lời từ điều đó không phải ai cũng làm được. Nếu thị trường luôn đúng, thì mọi sai lầm, thua lỗ đều thuộc về chính nhà đầu tư. Vậy thì thay vì than vãn và “chịu trận”, hãy chấp nhận sai lầm và cơ cấu lại danh mục, phướng hướng sản xuất, kinh doanh. Xét cho cùng việc tham gia vào thị trường là để tìm kiếm lợi nhuận. Chiến lược đầu tư đúng là chiến lược đem lại lợi nhuận và ngược lại. Do đó, thay vì kháng cự lại thị trường bằng những suy luận cá nhân, điều tốt hơn là cố gắng nắm bắt mạch suy nghĩ của thị trường để kiếm được lợi nhuận".
2. Em hãy cùng các bạn trong nhóm khảo sát và viết báo cáo về tinh hình giá cả thị trường một loại hàng hoá ở địa phương em. Sản phẩm: Báo cáo khảo sát giá cả thị trường. video (nếu có); chú ý rút ra nhận xét từ kết quả khảo sát.
Em có thể tham khảo những vấn đề sau để thực hiện khảo sát:
- Loại hàng hóa mà nhóm em lựa chọn là gì?
- Ở địa phương em có khoảng bao nhiêu người sản xuất/doanh nghiệp,... kinh doanh loại hàng hóa đó?
- Thị hiếu của người tiêu dùng của địa phương em đối với loại hàng hóa đó?
- Sức cạnh trạnh của loại hàng hóa đó?
- Mức biến động giá cả của loại hàng hóa đó?
Sau khi khảo sát, cùng các bạn thảo luận để rút ra kết luận từ kết quả khảo sát.