Lịch sử 11 (Kết nối tri thức với cuộc sống)
Bài 7: Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong lịch sử Việt NamBài 7: Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong lịch sử Việt Nam1. Khái quát về chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong lịch sử Việt Nam
a) Vị trí địa chiến lược
- Việt Nam thuộc khu vực Đông Nam Á - nằm trên trục đường giao thông quan trọng kết nối châu Á và châu Đại Dương, Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương.
- Cầu nối giữa Trung Quốc với khu vực Đông Nam Á, giữa Đông Nam Á lục địa và Đông Nam Á hải đảo.
- Với nguồn tài nguyên phong phú, dân cư đông đúc,... Việt Nam trở thành một trong những quốc gia có vị trí địa chiến lược quan trọng.
=> Trong suốt tiến trình lịch sử, Việt Nam luôn phải đối phó với nhiều thế lực ngoại xâm và tiến hành nhiều cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc.
b) Vai trò, ý nghĩa của chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong lịch sử Việt Nam
- Đóng vai trò quan trọng đối với sự sinh tồn và phát triển của dân tộc Việt Nam.
- Thắng lợi của các cuộc kháng chiến góp phần bảo vệ vững chắc nền độc lập, giữ gìn bản sắc văn hóa và tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình xây dựng đất nước.
- Có ý nghĩa to lớn trong việc hình thành và nâng cao lòng tự hào, ý thức tự cường và tô đậm những truyền thống tốt đẹp của dân tộc, đồng thời để lại nhiều bài học kinh nghiệm sâu sắc.
2. Khái quát về các cuộc kháng chiến thắng lợi
a) Một số cuộc kháng chiến thắng lợi
- Trước Cách mạng tháng Tám năm 1945, dân tộc Việt Nam đã tiến hành nhiều cuộc kháng chiến chống ngoại xâm giành thắng lợi.
| Tên cuộc kháng chiến | Thời gian | Người chỉ huy | Trận quyết chiến |
| Kháng chiến chống quân Nam Hán | 938 | Ngô Quyền | Sông Bạch Đằng (Quảng Ninh, Hải Phòng) |
| Kháng chiến chống quân Tống | 981 | Lê Hoàn | Sông Bạch Đằng (Quảng Ninh, Hải Phòng) |
| Kháng chiến chống Tống | 1075 - 1077 | Lý Thường Kiệt | Phòng tuyến Như Nguyệt (Bắc Ninh) |
| Kháng chiến chống quân Mông Cổ | 1258 | Trần Thái Tông, Trần Thủ Độ | Bình Lệ Nguyên (Vĩnh Phúc), Đông Bộ Đầu (Hà Nội) |
| Kháng chiến chống quân Nguyên | 1285 | Trần Thánh Tông, Trần Quốc Tuấn | Tây Kết, Hàm Tử (Hưng Yên), Chương Dương, Thăng Long (Hà Nội) |
| Kháng chiến chống quân Nguyên | 1287 - 1288 | Trần Nhân Tông, Trần Quốc Tuấn | Sông Bạch Đằng (Quảng Ninh, Hải Phòng) |
| Kháng chiến chống quân Xiêm | 1785 | Nguyễn Huệ | Rạch Gầm - Xoài Mút (Tiền Giang) |
| Kháng chiến chống quân Thanh | 1789 | Quang Trung (Nguyễn Huệ) | Ngọc Hồi - Đống Đa |
b) Nguyên nhân thắng lợi
- Do các cuộc kháng chiến của nhân dân Việt Nam đều là các cuộc chiến tranh chính nghĩa nhằm bảo vệ độc lập dân tộc.
- Nhân dân Việt Nam có lòng yêu nước nồng nàn, tất cả các tầng lớp nhân dân, các dân tộc đều tham gia kháng chiến, tạo thành khối đoàn kết dân tộc vững chắc.
- Kế sách đánh giặc đúng đắn, linh hoạt, nghệ thuật quân sự độc đáo, sáng tạo.
+ Trong cuộc kháng chiến chống Tống (1075 - 1077), triều Lý đã thực hiện kế sách "tiên phát chế nhân", chủ động tập kích vào các căn cứ Khâm Châu, Liêm Châu, Ung Châu (Trung Quốc) nhằm ngăn chặn âm mưu xâm lược của chúng.
+ Trong cuộc kháng chiến chống quân Thanh, Quang Trung đã vận dụng nghệ thuật "đánh nhanh, thắng nhanh" một cách chủ động, bằng trận quyết chiến chiến lược ở Ngọc Hồi - Đống Đa (Hà Nội) đã đánh tan hàng chục vạn quân Thanh xâm lược chỉ trong thời gian ngắn.
- Những người lãnh đạo, chỉ huy các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm đều là các vị tướng tài năng, mưu lược như: Ngô Quyền, Lê Hoàn, Lý Thường Kiệt, Trần Quốc Tuấn, Nguyễn Huệ,...
- Ngoài ra, các cuộc chiến tranh xâm lược của ngoại bang là chiến tranh phi nghĩa. Trong quá trình xâm lược, quân giặc còn gặp một số khó khăn như đường hành quân xa, thiếu lương thực, không quen địa hình và điều kiện tự nhiên của Đại Việt,...
3. Một số cuộc kháng chiến không thành công
a) Khái quát về một số cuộc kháng chiến không thành công
| Tên cuộc kháng chiến | Nội dung chính |
| Kháng chiến chống quân Triệu (179 TCN) | Sau nhiều năm tấn công Âu Lạc thất bại, Triệu Đà lập kế giảng hòa với An Dương Vương để tìm hiểu bí mật quân sự của thành Cổ Loa, rồi bất ngờ đánh úp. Cuộc kháng chiến của nhân dân Âu Lạc thất bại. |
| Kháng chiến chống quân Minh (1406 - 1407) |
- Cuối năm 1406, nhà Minh huy động một lực lượng quân đội lớn do Trương Phụ và Mộc Thạnh chỉ huy sang xâm lược nước Ddại Ngu. Thành Đa Bang, Đông Đô (Hà Nội) lần lượt thất thủ, nhà Hồ phải rút quân về cố thủ ở thành Tây Đô (Thanh Hóa). - Đến tháng 6 - 1407, cuộc kháng chiến của nhà Hồ bị thất bại. |
| Kháng chiến chống thực dân Pháp (1858 - 1884) |
- Năm 1858, liên quân Pháp và Tây Ban Nha tấn công Đà Nẵng, mở đầu cho cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam. - Nhân dân ta phối hợp với quân đội triều đình anh dũng chiến đấu chống quân xâm lược Pháp ở các mặt trận: Đà Nẵng, Gia Định, Bắc Kì,... Một số cuộc nổi dậy chống quân Pháp xâm lược do Trương Định, Nguyễn Trung Trực, Võ Duy Dương, Nguyễn Hữu Huân,... lãnh đạo và chiến thắng Cầu Giấy lần 1, lần 2,... đã gây cho Pháp nhiều thiệt hại. - Trong lúc phong trào kháng chiến diễn ra mạnh mẽ thì triều đình nhà Nguyễn đã từng bước nhượng bộ, lần lượt kí với Pháp các bản Hiệp ước Nhâm Tuất (1862), Giáp Tuất (1874), Hác-măng (1883) và Pa-tơ-nốt (1884). - Hiệp ước Pa-tơ-nốt đánh dấu sự đầu hàng hoàn toàn của triều Nguyễn trước thực dân Pháp, kết thúc giai đoạn tồn tại của Nhà nước phong kiến Việt Nam độc lập. |
b) Nguyên nhân kháng chiến không thành công
- Những người lãnh đạo kháng chiến đã không tập hợp được đông đảo quần chúng nhân dân tham gia, không xây dựng được khối đoàn kết toàn dân.
- Trong quá trình tổ chức kháng chiến, những người lãnh đạo, chỉ huy phạm phải một số sai lầm nghiêm trọng.
+ Triều Hồ quá chú trọng vào việc xây dựng các phòng tuyến quân sự và lực lượng quân đội chính quy. Trong chiến đấu chủ yếu phòng ngự, cố thủ trong các thành Đa Bang, Đông Đô (Hà Nội), Tây Đô (Thanh Hóa).
+ Triều Nguyễn không có đường lối kháng chiến đúng đắn lại thiên về chủ hòa. Các phong trào kháng chiến của nhân dân tuy diễn ra quyết liệt nhưng thiếu sự lãnh đạo thống nhất của triều đình nhà Nguyễn.
- Bên cạnh đó, tương quan lực lượng chênh lệch không có lợi cho cuộc kháng chiến của nhân dân Việt Nam là nguyên nhân khách quan dẫn đến thất bại của cuộc kháng chiến.
Chúc các em học tốt !