Trong lịch sử xã hội loài người, khi sản phẩm được sản xuất ra dư thừa so với nhu cầu tiêu dùng sẽ dẫn đến hiện tượng trao đổi sản phẩm đó. Ban đầu, việc trao đổi sản phẩm mang tỉnh ngẫu nhiên, đơn giản nhưng sản xuất và tiêu dùng hàng hoá phát triển ở trình độ cao hơn sẽ dẫn đến sự ra đời của thị trường.
Em hãy cùng các bạn đóng vai các chủ thể tham gia vào hoạt động trao đổi sản phẩm theo các gợi ý sau.
a) Xác định nơi diễn ra hoạt động trao đổi.
- Chợ, siêu thị, đại lí,...
b) Ở đó, các chủ thể trao đổi, mua bản sản phẩm gì?
- Quần áo, đồ gia dụng, đồ ăn,...
c) Các chủ thể thoả thuận về những điều gì?
- Giá cả, chất lượng hàng hóa, mẫu mã sản phẩm,...
Em hãy quan sát hình ảnh và trả lời câu hỏi:
a) Em hãy xác định các chủ thể kinh tế xuất hiện trong hình ảnh. Các chủ thể này đang tiến hành hoạt động gì? Ở đâu?
- Chủ thể trao đổi và chủ thể tiêu dùng
- Hoạt động trao đổi buôn bán
b) Để các hoạt động này diễn ra, các chủ thể kinh tế nêu trên cần thoả thuận với nhau để xác định điều gì?
- Số lượng.
- Giá cả hàng hóa, dịch vụ khi mua và bán, đáp ứng nhu cầu của mỗi bên.
- Chất lượng hàng hóa.
c) Những quan hệ nào được xác lập trong quá trình mua bán ở các hình ảnh trên?
- Quan hệ hàng hóa – tiền tệ.
- Quan hệ mua – bán.
- Quan hệ cung – cầu.
Em hãy đọc thông tin và thảo luận
Thông tin 1. Thị trường thép thế giới dự báo sẽ hồi phục mạnh mẽ trong năm 2021, sau khi suy giảm mạnh ở năm 2020 do đại dịch COVID-19. Sự hồi phục về nhu cầu thép thế giới ở mửa cuối năm 2020 đã dây giá tất cả các loại thép tăng lên Trung Quốc đã tăng thị phần của mình trong sản lượng thép dài thế giới lên 61,2%. Trung Quốc nói riêng và châu Á nói chung Việt Nam, từ giữa năm 2020, thị trường thép trong nước cũng bắt đầu hỏi phục. Ngành thép Việt Nam được dự báo sẽ hưởng lợi khi các dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn được triển khai. (Theo Báo cao thị trường thép On III năm 2021, tại vietxmbiz ca)
Thông tin 2. Vải thiều là trái cây đặc sản của miền Bắc, được trồng nhiều ở hai tỉnh Hải Dương và Bắc Giang Thông thường, cứ đến vụ vải chín hãng năm, vải thiểu được thương lái mua buôn tại vườn, vận chuyển đến các chợ đầu mối trên cả nước để cung cấp cho người tiêu dùng những quả vải tươi ngon Vải tươi cũng là nguyên liệu cho ngành công nghiệp chế biến nông sản để có những sản phẩm như vải động lạnh, nước vài thiếu xuất khẩu Từ vụ vài tháng 5 năm 2021, vải thiều Thanh Hà của tỉnh Hải Dương đã xuất hiện trên sàn thương mại điện tử. Việc đưa nông sản lên sàn thương mại điện tử tạo thêm một kênh phân phối bền vững cho sản phẩm tiềm năng của các địa phương. Đây là kết quả của nỗ lực kết nối các chủ thể kinh tế có liên quan như người sản xuất, các doanh nghiệp kinh doanh, nhà cung cấp dịch vụ thương mại trực tuyến và sự hỗ trợ của Nhà nước. (Theo Cục xúc tiến thương mại, Bộ Công Thương, năm 2021)
a) Em hãy cho biết trong hai thông tin bên, nếu xét theo đối tượng sản phẩm vẫn là thị trường tiêu thụ thép dài chủ chốt và trong được đưa ra mua bàn thì thị tương lai gần xu hướng này sẽ chưa thay đổi? Tại trường được phân loại như thế nào?
- Thông tin 1: Thị trường thép.
- Thông tin 2: Thị trường vải thiều.
b) Em hãy cho biết các sản phẩm trong hai thông tin bên có vai trò gì đối với sản xuất và tiêu dùng? Căn cứ vào vai trò đó có thể phân chia thị trường thành những loại nào?
- Thông tin 1:
+ Đẩy giá tất cả các loại thép tăng lên.
+ Thị trường thép tại Việt Nam trong năm 2020 cũng bắt đâu hôi phục.
+ Ngành thép Việt Nam được dự báo sẽ hưởng lợi khi các dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn được triển khai.
- Thông tin 2:
+ Cung cấp cho người tiêu dùng những quả vải tươi ngon.
+ Là nguồn nguyên liệu cho ngành công nghiệp chế biến nông sản.
+ Đưa nông sản lên sàn thương mại điện tử tạo thêm một kênh phân phối bền vững cho sản phẩm tiềm năng của địa phương.
- Theo vai trò, có thể phân chia thị trường thành:
+ Thông tin 1: Thị trường yếu tố sản xuất
+ Thông tin 2: Thị trường hàng tiêu dùng
c) Theo em, xét theo phạm vi không gian, thép được tiêu thư ở đâu?
- Thị trường trong nước: Việt Nam
- Thị trường thế giới: Trung Quốc
d) Thông tin 2 cho em biết điều gì về cách thức gặp nhau giữa các chủ thể của thị trường vải thiều?
- Thông tin 2 cho biết cách thức gặp nhau giữa các chủ thể của thị trường vải thiều:
+ Thị trường truyền thống ( các thương lái mua buôn tại vườn, vận chuyển đến chợ đầu mối)
+ Thị trường trực tuyến (xuất hiện trên sàn thương mại điện tử)
Em hãy đọc thông tin trong trường hợp sau và trả lời câu hỏi
Hằng năm, cứ mỗi dịp sắp bắt đầu năm học mới, các cơ sở sản xuất giấy vở học sinh trong huyện A lại hoạt động nhộn nhịp. Năm học trước, một số xưởng sản xuất đã đầu tư thêm vào công nghệ in ấn bia vở để có những hình ảnh đẹp mắt hơn, đồng thời in thêm các công thức toán, vài ý đẹp lời hay phù hợp với thị hiếu các bạn học sinh tiểu học và trung học cơ sở. Sản phẩm mới đã được các bạn nhỏ đón nhận nhiệt tình. Số lượng vỡ bản được năm trước của các cơ sở đó đã tăng trung bình 150% mặc dù giá bản cao hơn 10% so với giả bán vỡ bia trơn truyền thống, doanh thu và lợi nhuận thu được cũng tăng theo. Mùa khai trưởng năm nay, các cơ sở sản xuất khác cũng đã đầu tư theo công nghệ in ấn mới để có thêm những sản phẩm sinh động, hữu ích tương tự phục vụ thị trưởng vở học sinh tại địa phương.
a) Từ trường hợp trên, em hãy chỉ ra dấu hiệu cho thấy sản phẩm mới của các cơ sở sản xuất giấy vở học sinh được đón nhận trên thị trường.
- Số lượng vở bán được năm trước của các cơ sở đã mặc dù giá bán cao hơn 10% so với giá bán vở bìa trơn truyền thống.
- Doanh thu và lợi nhuận thu được cũng tăng theo.
b) Em hãy cho biết số lượng và mức giá của sản phẩm vở mới thay đổi như thế nào?
- Số lượng vở bán ra của các cơ sở đã tăng trung bình 150%.
- Giá bán tăng hơn 10%.
c) Theo em, thông tin nào từ thị trường tác động đến quyết định đầu tư công nghệ in ấn mới của các cơ sở sản xuất giấy vở học sinh?
- Hằng năm, cứ mỗi dịp sắp bắt đầu năm học mới, học sinh sẽ đua nhau mua sắm tập vỡ mới để chuẩn bị tựu trường, vì vậy các cơ sở sản xuất giấy vở học sinh trong huyện A lại hoạt động nhộn nhịp.
- Một số xưởng sản xuất đã đầu tư thêm vào công nghệ ấn để có thêm những sản phẩm sinh động, hữu ích tương tự phục vụ thị trường vở học sinh tại địa phương.
d) Với tư cách là người tiêu dùng, thông tin từ thị trường vở học sinh tác động như thế nào tới quyết định mua vở của em?
- Thiết kế vở, kích thước, màu sắc.
- Các thông tin từ mẫu mã, giá cả hàng hóa.
1. Em hãy cho biết các nhận định sau đây đúng hay sai? Vì sao?
A. Thị trường là nơi thực hiện hoạt động mua và bán.
B. Người mua, người bán là một trong những yếu tố cơ bản của thị trường.
C. Chỉ có thể tìm đến thị trường thì con người mới thoả mãn được nhu cầu.
D. Tiền là một yếu tố cơ bản của thị trường.
E. Mua – bản không phải là quan hệ của thị trường.
- Nhận định đúng:
+ A. Thị trường là nơi thực hiện hoạt động mua và bán.
+ B. Người mua, người bán là một trong những yếu tố cơ bản của thị trường.
+ D. Tiền là một yếu tố cơ bản của thị trường.
- Nhận định sai:
+ C. Chỉ có thể tìm đến thị trường thì con người mới thoả mãn được nhu cầu.
+ E. Mua - bán không phải là quan hệ của thị trường.
Bởi vì các quan hệ của thị trường bao gồm: hàng hóa – tiền tệ, cung – cầu và mua – bán.
2. Em hãy đọc trường hợp dưới đây và trả lời câu hỏi:
Cà phê là nông sản xuất khẩu chủ lực của Việt Nam với sự tham gia của nhiều chủ thể khác nhau trong quá trình sản xuất, chế biến và tiêu thụ. Kênh xuất khẩu phần lớn dưới hình thức nguyên liệu thô (cà phê nhân) chiếm đến 95% sản lượng càphê sản xuất ra. Các doanh nghiệp chế biến sử dụng nguyên liệu từ cả phê nhân để chế biển ra cả phê rang xay, cả phê hoà tan,... Những sản phẩm này được tiêu thụ nội địa và xuất khẩu đi một số nước trên thế giới. Trong bối cảnh chuyển đổi số nền kinh tế, bên cạnh các kênh giao dịch trực tiếp, truyền thống của thị trường cả phê thị ngày càng có nhiều doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh cà phê sử dụng sàn giao dịch điện tử để kết nối với khách hàng, đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm.
a) Em hãy chỉ ra sự khác biệt về chủ thể tham gia mua bản đối với cà phê nhân và cà phê hoà tan. Hai loại sản phẩm cả phê đó được trao đổi trên những loại thị trường nào?
- Sự khác biệt về chủ thể tham gia mua bán đối với cà phê nhân và cà phê hoà tan:
+ Chủ thể mua bán cà phê nhân: doanh nghiệp chế biến cà phê.
+ Chủ thể mua bán cà phê hoà tan: người tiêu dùng từ các nước.
- Hai loại sản phẩm cà phê được trao đổi trên những loại thị trường:
+ Cà phê nhân: tiêu thụ cho các doanh nghiệp chế biến sử dụng nguyên liệu để chế biến.
+ Cà phê hoà tan: tiêu thụ nội địa và xuất khẩu đi một số nước trên thế giới.
b) Nếu xét theo phạm vi không gian, cà phê Việt Nam được bản ở những thị trường nào? Cách thức giao dịch giữa các chu thế của thị trường cà phê hiện nay có điểm gì mới?
- Xét theo phạm vi không gian, cà phê Việt Nam được bán ở những thị trường:
+ Thị trường trong nước.
+ Thị trường thế giới.
- Cách thức giao dịch giữa các chủ thể của thị trường cà phê hiện nay có điểm mới là: ngày càng có nhiều doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh cà phê sử dụng sàn giao dịch điện tử ( thị trường trực tuyến) để kết nối với khách hàng, đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm.
3. Bạn A cho rằng, thị trưởng có chức năng cung cấp thông tin để các chủ thể kinh tế điều tiết hoạt động sản xuất và tiêu dùng sao cho có lợi nhất.
Em có đồng ý với nhận định của bạn A không? Vì sao?
- Em đồng ý với nhận định của bạn A.
- Lý do:
+ Thị trường giúp mọi người xác định được giá cả, số lượng của các loại hàng hóa để đưa ra quyết định mua hàng hợp lí.
+ Thị trường sẽ làm điều tiết các hoạt động mua bán, quyết định sự hình thành và vận động của giá cả thị trường.
4. Em hãy tham gia vào cuộc tranh luận sau đây và chia sẻ ý kiến của mình
Hai bạn M và C tranh luận với nhau về chức năng của thị trưởng, bạn M khẳng định, thị trường xác định mức gia tương ứng với số lượng hàng hoá mà người bán muốn bán, người mua muốn mua. Bạn C không đồng ý vì cho rằng mua bao nhiêu, bản giả như thế nào là do thoả thuận của người mua và người bán chứ thị trưởng không can thiệp.
- Theo em, bạn M nói đúng.
- Lý do:
+ Hàng hóa ở trên thị trường, người mua bao giờ cũng muốn tôi đa hoá lợi ích sử dụng. Người mua luôn ép giá thị trường với mức gia thấp. Ngược lại, người bán bao giờ cũng muốn tôi đá hoá lợi nhuận, và do đó, muốn bán với giá cao. Đó chính là mục đích trong buôn bán.
+ Giá thị trường đặt ra nhằm thực hiện các chức năng cân đối cầu cung ở ngay thời điểm mua bán. Thông qua sự vận động của giá thị trường, các nhà sản xuất có thể nhận biết tương đối chính xác cầu của thị trường và họ có thể chủ động đưa ra thị trường một khối lượng hàng hoá tương đối phù hợp với nhu cầu đó.
1. Em hãy cùng bạn lập kế hoạch để khảo sát một số thị trường tại nơi em sinh sống theo gợi ý sau
- Đối turong khảo sát,
- Tên thị trường khảo sát,
- Thời gian khảo sát;
- Nội dung khảo sát,
- Các công việc được thực hiện khi khảo sát;
- Kết luận sau khảo sát,
- Bảo cáo kết quả khảo sát (cách thức báo cáo, địa điểm báo cáo,...).
*Có thể dựa vào mẫu khảo sát sau:
- Đối tượng khảo sát: rau xanh được bán tại các cửa hàng.
- Tên thị trường khảo sát: thị trường rau
- Thời gian khảo sát: 9h ngày 09/12/2022
- Nội dung khảo sát:
+ Chất lượng của rau, màu sắc, tình trạng…
+ Giá cả của các loại rau.
+ Vệ sinh an toàn thực phẩm.
+ Mức độ tiêu thụ rau theo từng ngày.
+ Nguồn nhập rau.
- Các công việc được thực hiện khi khảo sát:thực hiện theo các nội dung đã đưa ra.
- Kết luận sau khảo sát:
+ Rau tươi, không bị khô héo.
+ Giá cả phù hợp với mặt bằng chung.
+ Nguồn nhập rau an toàn, có uy tín, chất lượng.
- Báo cáo kết quả khảo sát (cách thức báo cáo, địa điểm báo cáo,...).
+ Viết lại dưới bài báo cáo toàn diện.
+ Địa điểm báo cáo: đầu giờ học.
2. Em hãy cùng người thân trong gia đình (bố, mẹ, anh, chị,...) tham gia một thị trưởng tại nơi em sinh sống và ghi chép lại những gì em đã được trải nghiệm tại thị trường nảy.
*Ví dụ: Thực hiện khảo sát thị trường trên địa bàn em sinh sống như sau:
- Các hàng hóa trên thị trường:
+ Đồ dùng hàng ngày
+ Thực phẩm: hải sản, thịt, rau, các loại củ…
- Các chủ thể trong thị trường:
+ Chủ thể sản xuất: sản xuất ra các mặt hàng như quần áo, rau, trứng, thịt...
+ Chủ thể tiêu dùng: mọi người mua và dùng sản phẩm đó.
- Giá cả của hàng hóa đó trên thị trường: phù hợp với từng mặt hàng.
- Cách thức giao dịch:
+ Giao dịch trực tiếp
+ Giao dịch qua nền tảng công nghệ số: bán hàng online…
- Các tình huống phát sinh trong quá trình giao dịch:
+ Chưa cập nhật giá hàng ngày.
+ Đôi khi, một số thực phẩm còn héo, chưa được tươi ngon…
Giáo dục kinh tế và pháp luật lớp 10 (Cánh diều)