Có nhiều chủ thể khác nhau tham gia vào các hoạt động kinh tế trong đời sống xã hội, trong đỏ mỗi chủ thể có vai trò riêng đối với nền kinh tế.
Em hãy cùng bạn chơi trò “Tìm vật đoán tên” các đồ vật trong hộp kín và xác định những chủ thể, các hoạt động kinh tế liên quan đến đồ vật em tìm được trong trò chơi đó.
Ví dụ: đoán tên đồ vật: bút mực, tẩy.
- Chủ thể:
+ Chủ thể sản xuất: doanh nghiệp, công ty sản xuất.
+ Chủ thể trung gian: Đại lí, siêu thị,...
+ Chủ thể tiêu dùng: Học sinh, giáo viên, nhân viên văn phòng,...
- Các hoạt động kinh tế liên quan:
+ Hoạt động sản xuất: tạo ra được bút mực, tẩy.
+ Hoạt động tiêu dùng: sử dụng bút mực, tẩy.
+ Hoạt động trao đổi: phân phối các sản phẩm cho các đơn vị nhỏ lẻ…
Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi:
Trên mảnh đất của gia đình, anh H đã thực hiện mô hình nuôi tôm thẻ chân trắng công nghệ cao. Anh bỏ tiền đầu tư ao, máy móc, thiết bị, tôm giống, thức ăn.... và thuê nhân công phụ giúp. Mô hình nuôi tôm công nghệ cao cho phép quản lí chất lượng nguồn nước, sử dụng men vi sinh để phòng trừ dịch bệnh cho tôm. Nhờ đó, người nuôi có được sản phẩm tôm sạch, đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng. Ngoài việc mang lại hiệu quả kinh tế cho bản thân, anh còn thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế đối với Nhà nước, tạo việc làm cho người dân địa phương và truyền đạt mô hình sản xuất “xanh và sạch” cho những hộ nuôi tôm lân cận. Với quy mô sản xuất như hiện nay, hộ nuôi tôm của anh H có triển vọng chuyển đổi từ hình thức hộ kinh doanh cả thể thành doanh nghiệp để đáp ứng nhu cầu phát triển sản xuất trong tương lai (Theo Cổng thông tin Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tỉnh Đồng Nai, startupdongnai gov.vn)
a) Việc làm của chủ thể sản xuất trong thông tin bên đã đem lại điều gì cho bản thân anh và gia đình?
- Việc làm của chủ thể sản xuất trong thông tin bên đã đem lại cho bản thân anh và gia đình: mô hình nuôi tôm thẻ chân trắng công nghệ cao, giúp cho việc kinh doanh càng phát triển hơn, tạo nên lợi nhuận để có thể giúp cho bản thân và gia đình anh H có cuộc sống sung túc.
b) Với vai trò là người sản xuất, anh H đã đóng góp gì cho nền kinh tế và xã hội?
- Sản phẩm tôm sạch, đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng trên thị trường.
- Đóng góp đầy đủ nghĩa vụ thuế đối với Nhà Nước.
- Tạo việc làm cho người dân địa phương.
- Truyền đạt mô hình sản xuất “xanh và sạch”.
c) Ngoài chủ thể sản xuất trong thông tin trên, em còn biết đến những chủ thể nào nữa?
+ Doanh nghiệp
+ Cá nhân, hộ gia đình sản xuất
Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi
Các sản phẩm điện, điện tử đã trở thành những vật dụng quan trọng, thiết yếu trong đời sống của mọi gia đình. Tham gia chuỗi kết nối sản xuất và tiêu dùng, các siêu thị điện máy đã xuất hiện ngày càng nhiều ở các trung tâm kinh tế, những nơi tập trung dân cư. Các siêu thị đã hợp tác chặt chẽ với nhà sản xuất để cung cấp ra thị trường các sản phẩm điện và điện tử đa dạng, trong đó các sản phẩm sử dụng công nghệ mới tiết kiệm điện, giảm thải các chất khi làm gia tăng hiệu ứng nhà kính ngày càng chiếm ưu thế.
a) Hoạt động của chủ thể trung gian giúp ích gì cho người sản xuất và người tiêu dùng?
- Hoạt động của chủ thể trung gian giúp ích cho người sản xuất và người tiêu dùng:
+ Vai trò cầu nối giữa sản xuất và người tiêu dùng trong nền kinh tế.
+ Kết nối mối quan hệ mua và bán của mọi người trên thị trường.
+ Nền kinh tế trở nên sôi động hơn, linh hoạt hơn.
+ Góp phần làm cho sản xuất và tiêu dùng trở nên tương thích với nhau, thúc đẩy sản xuất và tiêu dùng phát triển.
b) Ngoài những chủ thể trung gian kể trên, em còn biết đến những chủ thể trung gian nào khác nữa?
- Những chủ thể trung gian khác như:
+ Cửa hàng bách hóa
+ Cửa hàng tiện lợi
+ Chợ, siêu thị
Em hãy phân tích tình huống và thảo luận
Trường em sắp tổ chức hoạt động cắm trại, em được các bạn giao nhiệm vụ phụ trách chuẩn bị bữa trưa cho cả lớp. Với số tiền quỹ được giao, em sẽ cân nhắc trả lời những câu hỏi gì trước khi thực hiện nhiệm vụ?
Với vai trò là người tiêu dùng trong tình huống bên, em hãy cho biết quyết định chi tiêu của người tiêu dùng phụ thuộc vào những điều gì?
- Với số tiền quỹ được giao, em sẽ cân nhắc trả lời những câu hỏi như:
+ Lớp sẽ có tất cả bao nhiêu bạn tham gia?
+ Món ăn, đồ uống mà các bạn yêu thích là gì? Mức giá ra sao?
+ Danh sách các món ăn có thể cho vào danh sách đặt bữa trưa là gì? Chọn những món có nhiều bạn lựa chọn nhất.
- Với vai trò là người tiêu dùng, quyết định chi tiêu của người tiêu dùng phụ thuộc vào:
+ Số tiền có.
+ Nhu cầu sử dụng.
+ Sản phẩm mua.
Em hãy đọc trường hợp, thông tin và thảo luận
Trường hợp. Về chức năng kinh tế, Nhà nước cũng đóng vai trò chủ thể sản xuất, khi các doanh nghiệp, đơn vị nhà nước trực tiếp tạo ra và cung cấp hàng hoả, dịch vụ công cho xã hội. Mặt khác, Nhà nước cũng là chủ thể tiêu dùng, hoặc là chủ thể trung gian kết nối người mua và người bán một số loại hàng hoả, dịch vụ đặc biệt trên thị trưởng. Tuy nhiên, vai trò quan trọng và khác biệt của chủ thể nhà nước so với các chủ thể kinh tế khác thể hiện ở chỗ, Nhà nước là chủ thể quản lí nền kinh tế.
Thông tin. Quốc hội Việt Nam đã phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 – 2025. Theo đó, Chính phủ huy động các nguồn lực khác cùng với nguồn lực ngân sách nhà nước để đầu tư, thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững, hạn chế tái nghèo và phát sinh nghèo, hỗ trợ người nghèo, hộ nghèo vượt lên trên mức sống tối thiểu, tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản, nâng cao chất lượng cuộc sống (Theo Nghị quyết số 24/202L/OH15)
a) Từ trường hợp và thông tin bên, em hãy cho biết Nhà nước đang thực hiện vai trò gì với tư cách là một chủ thể của nền kinh tế.
- Chủ thể sản xuất: khi các doanh nghiệp, đơn vị nhà nước trực tiếp tạo ra và cung cấp hàng hoá, dịch vụ công cho xã hội.
- Chủ thể tiêu dùng, hoặc chủ thể trung gian: kết nối người mua và người bản một số loại hàng hoá, dịch vụ đặc biệt trên thị trường.
- Vai trò quan trọng, nhà nước là chủ thể quản lí nền kinh tế.
b) Ngoài vai trò trên, em có thể nêu thêm những vai trò nào khác của chủ thể nhà nước trong nền kinh tế?
- Điều tiết và tạo điều kiện thuận lợi cho các chủ thể khác hoạt động sản xuất kinh doanh hiệu quả.
- Điều chỉnh, khắc phục những vấn đề nảy sinh trong quá trình phát triển kinh tế.
- Nắm giữ nguồn tài chính và cơ sở vật chất to lớn, bảo đảm cho hoạt động của bộ máy nhà nước và của các tổ chức chính trị xã hội khác
1. Em hãy cho biết ai là chủ thể sản xuất trong những trường hợp sau đây. Vì sao?
A. Người lái xe taxi.
B. Hộ nông dân nuôi bỏ sữa.
C. Doanh nghiệp chế biến hạt điều xuất khẩu.
D. Một nhóm người đi du lịch.
E. Nhóm học sinh đang làm bảo tường treo tại lớp.
G. Mẹ tranh thủ cắt may quần áo cho các con vào buổi tối.
- Chủ thể sản xuất: A, B, C vì những chủ thể này tạo ra hàng hóa đáp ứng nhu cầu xã hội và tạo ra lợi nhuận
- Không phải chủ thể sản xuất: D, E, G vì những chủ thể này không tạo ra sản phẩm đáp ứng nhu cầu nào đó của xã hội, hoặc nếu có sản xuất sản phẩm thì sản phẩm đó phục vụ lợi ích bản thân, không tạo ra lợi nhuận.
2. Giả sử gia đình em có một hec-ta đất vườn đang trồng xen nhiều loại cây. Với mong muốn tăng thu nhập, cải thiện kinh tế gia đình, bố mẹ em đang suy nghĩ chuyển sang trong một loại cây ăn quả có giá trị kinh tế cao. Em hãy cùng các bạn phân tích để nêu ý kiến cho bố mẹ em
a) Gợi ý về loại cây ăn quả nên trồng và nêu các lí do về lựa chọn đó.
- Loại cây ăn quả: Cây vải thiều
- Lí do: là loại quả mang giá trị dinh dưỡng và kinh tế cao, không kén đất, quan trọng là đất phải thoát nước, tầng đất dày. Người dân chỉ cần vận dụng đúng kỹ thuật trồng cây vải thiều và quy trình chăm sóc hợp lý, phun bón đúng thời vụ thì sẽ thu được năng suất cao.
b) Phân tích đối tượng tiêu dùng của sản phẩm mới và những yêu cầu về chất lượng sản phẩm của người tiêu dùng.
- Đối tượng tiêu dùng:
+ Người dân trong nước.
+ Được xuất khẩu ra nước ngoài với giá trị cao.
+ Các thị trường xuất khẩu cây vải thiều như Trung Quốc, Campuchia, Singapore, Lào, Hàn Quốc, Nhật Bản.
- Những yêu cầu về chất lượng sản phẩm của người tiêu dùng:
+ Về độ chín: Thịt quả phải đạt được chất lượng mang hương thơm đặc trưng của vải thiều. Vị ăn vào ngọt đậm đà, tươi mọng nước. Tổng hàm lượng chất khô hòa tan của dịch quả vải không dưới 17%. Màu sắc của trái vải tươi sáng, ửng hồng hoặc đỏ đồng đều toàn vỏ.
+ Về cân nặng: Xét về đường kính khi cắt ở bề mặt ngang lớn nhất phải đạt được đúng như tiêu chuẩn đã cam kết trong hợp đồng mua bán giữa hai bên đối tác và không được nhỏ hơn 25mm. Đồng thời, số quả trong tổng lượng cân 1kg không nhiều hơn 65 quả, các cuống vải không dài quá 5mm và được ngắt ở “khất” tự nhiên của cuống quả.
+ Về hình dáng: Quả phải tươi, đầy đặn và phát triển bình thường, không bị dập nát hoặc bầm. Đồng thời, chiều dài cuống quả phải đạt mức cho phép như đã thỏa thuận trước trong hợp đồng mua, bán sản phẩm.
c) Đề xuất những việc cần làm để chuyển đổi việc sử dụng đất vườn nhà em theo muc tiêu mới.
- Kiểm tra và cải thiện chất lượng đất.
- Xem độ thích ứng của đất với nhiều loại cây trồng khác nhau.
3. Lớp em gồm 40 học sinh, dự định tổ chức một chuyển tham quan kết hợp với các hoạt động ngoại khoa vào dịp hè Dự kiến nguồn kinh phi mỗi bạn đóng góp 200.000 đồng để cùng chỉ tiêu cho một ngày dã ngoại tại Khu bảo tồn thiên nhiên cách trưởng 50km. Là một thành viên trong ban tổ chức chuyển đi, em sẽ cùng các bạn cân nhắc trả lời các câu hỏi sau như thế nào dễ có quyết định hợp lí:
a) Lớp sẽ sử dụng phương tiện giao thông gì phù hợp nhất để di chuyển?
- Lớp sẽ sử dụng phương tiện giao thông phù hợp nhất để di chuyển là xe khách (49 chỗ ngồi).
b) Lớp dự định sử dụng những dịch vụ gì ở Khu bảo tồn thiên nhiên?
- Khám phá, tham quan.
- Các trò chơi, teambuilding.
- Trải nghiệm các chương trình cứu hộ, bảo tồn thiên nhiên.
- Thưởng thức những đặc sản khu vực.
c) Nhóm hậu cần sẽ chuẩn bị những gì, số lượng bao nhiêu cho bữa trưa của cả lớp tại nơi dã ngoại ?
- Nhóm hậu cần sẽ chuẩn bị: nước uống, đồ ăn, vật dụng cần thiết, các trang bị để tổ chức teambuilding, các món quà để trao cho người chiến thắng các trò chơi,…
- Bữa trưa của cả lớp tại nơi dã ngoại sẽ có 40 suất cho các bạn, các suất cho thầy cô giám sát.
d) Tại sao ban tổ chức, với tư cách là người đại diện tập thể lớp lại cần trả lời những câu hỏi trên?
- Có một kế hoạch cụ thể cho cả cuộc hành trình, lên được ý tưởng và những việc cần làm.
- Phòng tránh được những rủi ro không đáng có.
- Giúp tất cả mọi người có một chuyến đi thật thuận lợi.
4. Em hãy thảo luận nhóm với các bạn trong tổ để trả lời những câu hỏi sau
a. Vi sao sự phân biệt giữa người sản xuất và người tiêu dùng chỉ có ý nghĩa tương đối?
- Phân biệt giữa người sản xuất và người tiêu dùng chỉ có ý nghĩa tương đối vì người sản xuất cũng có thể là người tiêu dùng và ngược lại trong một số trường hợp.
b. Hãy chỉ ra sự phụ thuộc, tác động qua lại giữa người sản xuất, người tiêu dùng và chủ thể trung gian
-Sự phụ thuộc, tác động qua lại giữa người sản xuất, người tiêu dùng và chủ thể trung gian: Khi người sản xuất sản xuất ra sản phẩm -> Chủ thể trung gian để đưa sản phẩm ra thị trường -> Người tiêu dùng mới mua và sử dụng sản phẩm.
c. Hãy tim thêm những ví dụ về chủ thể trung gian trong các hoạt động kinh tế mà em biết? Trong mỗi vi dụ, em hãy làm rõ vai trò của chủ thể trung gian và tác động qua lại giữa chủ thẻ trung gian với các chủ thể kinh tế khác.
- Người nông dân cấy lúa, sản xuất ra các loại trái cây (người sản xuất) -> người thương lái sẽ đến nhà vườn để mua và bán ra thị trường (chủ thể trung gian) -> Tùy theo nhu cầu khác nhau mà người tiêu dùng sẽ mua các loại trái cây từ người bán (người tiêu dùng).
5. Em hãy tìm ví dụ để làm rõ vai trò của chủ thể nhà nước trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho các chủ thể kinh tế khác hoạt động sản xuất kinh doanh hiệu quả?
- Nhà nước đã có các chính sách trong việc thực hiện bình ổn giá các mặt hàng xăng dầu, vật tư nông nghiệp, thức ăn gia súc, gia cầm và thực hiện các chính sách trợ giá nông sản, hỗ trợ thiệt hại về cây ăn trái bị mất mùa, mất giá do ảnh hưởng bởi dịch COVID-19.
- Công cụ Quỹ bình ổn giá xăng dầu đã được sử dụng linh hoạt, hiệu quả, giúp cho công tác điều hành giá xăng dầu trong nước tăng/giảm với mức phù hợp, không để xảy ra tình trạng đột biến về giá.
- Với mặt hàng vật tư nông nghiệp, thức ăn gia súc, gia cầm, Bộ Tài chính cho biết, hiện nay nước ta đang thực hiện nhất quán chủ trương quản lý giá theo nguyên tắc thị trường có sự điều tiết của Nhà nước theo quy định của Luật Giá và các văn bản hướng dẫn. Nhà nước tôn trọng quyền tự định giá, cạnh tranh về giá của tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh. Nhà nước chỉ gián tiếp tác động vào sự hình thành và vận động của giá mặt hàng trên qua các biện pháp kinh tế vĩ mô như xây dựng và ban hành các chính sách phát triển sản xuất, điều hoà cung cầu...
1. Hãy tìm hiểu về một hoạt động sản xuất ở địa phương em để viết một bài thu hoạch ngắn mô tả về các quyết định của chủ thể sản xuất với việc trả lời các câu hỏi như Sản xuất cải gì? Số lượng bao nhiêu? Sản xuất như thế nào (bằng cách nào)? Phải sử dụng những nguồn lực gì? Sản xuất cho đối tượng nào (cho ai)?
*Tìm hiểu về hoạt động sản xuất lúa gạo.
- Sản xuất: lúa gạo
- Số lượng: tính theo diện tích trồng.
- Cách sản xuất: theo quy trình cấy -> chăm sóc, phân bón, thuốc trừ sâu…-> Thu hoạch
- Sử dụng những nguồn lực: người lao động.
- Sản xuất cho đối tượng: người dân, người có nhu cầu sử dụng.
2. Là một người tiêu dùng thông minh và có trách nhiệm, em hãy viết những điều cần chú ý khi sử dụng hàng hoa và dịch vụ cho tiêu dùng cá nhân và gia đình.
- Lựa chọn hình thức và phương pháp mua hàng phù hợp với nhu cầu của cá nhân.
- Có trách nhiệm, uy tín trong các hoạt động trao đổi, mua bán, mua hàng hóa.
- Tuân thủ pháp luật không mua bán hàng hóa cấm, gây hại cho xã hội.
Giáo dục kinh tế và pháp luật lớp 10 (Cánh diều)