Giáo dục kinh tế và pháp luật lớp 10 (Cánh diều)
Bài 1: Các hoạt động kinh tế trong đời sống xã hộiLý thuyếtNền kinh tế của một quốc gia là một chỉnh thể thống nhất, bao gồm toàn bộ các hoạt động kinh tế cơ bản như sản xuất, phân phối, trao đổi, tiêu dùng. Trong đời sống xã hội, các hoạt động kinh tế có mối quan hệ mật thiết với nhau, góp phần duy trì và thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế.
Em hãy quan sát các hình ảnh sau và chỉ ra mối liên hệ giữa các hoạt động trong hình ảnh đó.
- Hình 1: Trồng bắp cải.
- Hình 2: Bắp cải được bán tại quầy hàng, siêu thị.
- Hình 3: Các món ăn chế biến từ bắp cải.
=> Các hoạt động trong 3 hình ảnh có sự liên kết với nhau tạo thành vòng tuần hoàn sản xuất, trao đổi, tiêu dùng.
Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi
Thông tin 1. Làng gốm Bát Tràng nổi tiếng với sản phẩm gốm sử của Đồng bằng Bắc Bộ. Quá trình làm ra sản phẩm bao gồm hai giai đoạn chính một là tạo cốt gốm, trang trí hoạ tiết; hai là phủ men lớp ngoài sản phẩm. Ở mỗi công đoạn đều cần sự khéo léo của người thợ để sản phẩm có phong cách và sắc thái riêng. Làng nghề gốm sứ Bát Tràng sản xuất và cung cấp các sản phẩm với mẫu mã đa dạng, kích thước và công năng khác nhau như gốm sứ mĩ nghệ, đồ thờ cúng, đồ dùng sinh hoạt,... (Theo Hà Nguyễn, Làng nghề thủ công Hà Nội, NXB Thông tin và Truyền thông năm 2017)
Thông tin 2. Công nghệ sản xuất sản phẩm âm nhạc là một quy trình khép kín, bao gồm nhiều công đoạn được gắn kết với nhau. Một nhà sản xuất đưa ra thị trưởng những sản phẩm âm nhạc cỏ giả trị nghệ thuật và tinh nhân văn cao sẽ đóng góp tích cực cho việc thưởng thức âm nhạc của công chúng, góp phần nâng cao đời sống tỉnh thần Những sản phẩm âm nhạc đỡ giúp con người sống tốt hơn, nhân văn hơn và đóng góp cho xã hội nhiều hơn (Theo Bao điện tử Hội nhạc sĩ Việt Nam, ngày 23/8 2013)
Thông tin 3. Đồng bằng sông Cửu Long với diện tích đất trồng lúa hơn 3,2 triệu hec-ta, hằng năm đóng góp hơn 50% sản lượng lúa và hơn 90% lượng gạo xuất khẩu, không chỉ đảm bảo an ninh lương thực mà còn khẳng định được vai trò, vị thế xuất khau gạo hàng đầu trên thế giới của Việt Nam.
a) Em hãy cho biết hoạt động sản xuất trong mỗi thông tin trên có vai trò gì đối với đời sống của con người và xã hội?
- Thông tin 1: sản xuất và cung cấp các sản phẩm gốm sứ với mẫu mã đa dạng, kích thước và công năng khác nhau như gốm sứ mĩ nghệ, đồ thờ cúng, đồ dùng sinh hoạt,…
- Thông tin 2: đưa ra các sản phẩm âm nhạc, đóng góp tích cực cho những sản phẩm âm nhạc của công chúng, góp phần nâng cao đời sống tinh thần, giúp con người sống tốt hơn, nhân văn hơn và đóng góp cho xã hội nhiều hơn.
- Thông tin 3: sản lượng lúa và lượng gạo xuất khẩu đảm bảo an ninh lương thực, khẳng định vai trò, vị thế xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới của Việt Nam.
b) Em hãy xác định điểm giống nhau và điểm khác biệt trong hoạt động ở thông tin 1, thông tin 3 với hoạt động ở thông tin 2.
- Giống nhau: Tạo ra sản phẩm vật chất và tinh thần đáp ứng các nhu cầu của con người
- Khác nhau:
+ Thông tin 1, 3: Tạo ra sản phẩm phục vụ đời sống vật chất của con người (đồ mĩ nghệ, lúa gạo…)
+ Thông tin 2: Tạo ra sản phẩm phục vụ đời sống tinh thần của con người ( âm nhạc).
Em hãy đọc trường hợp dưới đây và thảo luận
Anh Nam là một kĩ sư công nghệ thông tin làm việc tại một doanh nghiệp chuyên sản xuất và cung cấp phần mềm tin học cho lĩnh vực y tế, giáo dục. Năm nay, công ty đã thực hiện thành công một dự án sản xuất phần mềm cho giáo dục, được thị trường đón nhận. Nhờ thành công này, ngoài tiền lương hằng tháng theo hợp đồng lao động, anh Nam và những người tham gia dự án còn được hưởng thu nhập tăng thêm theo kết quả thực hiện dự án. Hình thức phân phối thu nhập này đã khích lệ các thành viên công ty tích cực, chủ động và sáng tạo hơn nữa trong sản xuất kinh doanh.
a) Từ thông tin trong trường hợp trên, em hãy cho biết anh Nam và đồng nghiệp nhận được những gì sau quá trình thực hiện dự án tại công ty?
- Sau quá trình thực hiện dự án tại công ty, anh Nam và đồng nghiệp đã nhận được: Ngoài tiền lương hằng tháng theo hợp đồng lao động, còn được hưởng thu nhập tăng thêm theo kết quả thực hiện dự án.
b) Mức thu nhập nhận được của người lao động có tác dụng như thế nào đối với hoạt động sản xuất kinh doanh trong giai đoạn tiếp theo?
- Mức thu nhập nhận được của người lao động có tác dụng khích lệ, động viên người lao động trong luôn nhiệt huyết, tận tâm, tích cực, chủ động và sáng tạo hơn đối với hoạt động sản xuất kinh doanh trong giai đoạn tiếp theo.
Em hãy đọc thông tin và thảo luận
Thông tin 1. Một trong những chợ phiên có nhiều người tìm đến ở huyện Quỳnh Nhai (tỉnh Sơn La) là chợ phiên Huổi Cuổi họp năm ngày một lần Chợ có nhiều mặt hàng nông sản, công cụ sản xuất, sản phẩm may mặc và các mặt hàng mang đậm những nét văn hoá rất riêng của đồng bào dân tộc Thái. Đây là chợ phiên nằm gần trung tâm huyện Quỳnh Nhai nên người dân các xã lân cận thưởng đến đây để mua bản, trao đổi hàng hoa. Khi trời mới tờ mờ sáng, những người bán hàng đã đến chợ, bay biện hàng hoá. Con người đi chợ cũng đến từ rất sớm để tìm mua thực phẩm tươi ngon và những vật phẩm cần thiết cho gia đình.
Thông tin 2.
Theo “Sách trắng Thương mại điện tử Việt Nam năm 2020”, có đến 45% người dùng internet với mục đích tìm kiếm thông tin mua hàng; tỉ lệ người dùng internet tham gia mua sắm trực tuyến ít nhất một lần trong năm là 77% (năm 2019). Thông tin trong hình 1 cho thấy, ngày càng có nhiều người tiêu dùng sẵn sàng tham gia và yêu thích mua sắm trực tuyến. (Theo Sách trắng Thương mại điện tử Việt Nam năm 2020, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công thương)
a) Em có nhận xét gì về vai trò của hoạt động trao đổi qua các thông tin trên?
- Kết nối sản xuất với tiêu dùng.
- Giúp người sản xuất bán được sản phẩm của mình.
- Giúp người tiêu dùng mua được sản phẩm phù hợp với nhu cầu của bản thân.
b) Ngoài hình thức kể trên, em còn có thể mua và bản bằng những hình thức nào?
- Ngoài hình thức kể trên, em còn có thể mua và bán băng những hình thức khác như:
+ Mua bán tại cửa hàng, siêu thị, chợ đầu mối.
+ Mua bán tại quầy lưu động
Em hãy quan sát hình ảnh, đọc thông tin và thảo luận
Tết âm lịch hằng năm tại Việt Nam là thời khắc sum vầy, là dịp để mỗi người dành tặng những điều tốt đẹp nhất cho gia đình, bạn bè và chính bản thân minh. Đây cũng chính là thời điểm thị trường thực phẩm sôi động nhất trong năm, đặc biệt cảng những ngày giáp Tết nhu cầu tiêu dùng trên khắp cả nước càng trở nên nhộn nhịp với rất nhiều mặt hàng như thực phẩm, bánh kẹo, mứt tết, đồ uống,... Sự gia tăng nhu cầu tiêu dùng trong dịp Tết là động lực thúc đẩy hoạt động sản xuất hàng hoả và dịch vụ.
a) Em hãy cho biết các sản phẩm tiêu dùng nào được nhắc đến ở thông tin và hình ảnh trên. Hoạt động tiêu dùng đó có ý nghĩa như thế nào đối với mỗi người?
- Các sản phẩm tiêu dùng được nhắc đến ở thông tin và hình ảnh trên: thực phẩm, bánh kẹo, mứt tết, đồ uống…
- Ý nghĩa của hoạt động tiêu dùng:
+ Thỏa mãn nhu cầu vật chất và tinh thần của mọi người.
+ Động lực thúc đẩy sản xuất phát triển.
b) Theo em, hoạt động tiêu dùng có vai trò gì đối với sản xuất?
- Vai trò của hoạt động tiêu dùng đối với sản xuất:
+ Thỏa mãn nhu cầu vật chất và tinh thần của con người.
+ Là động lực thúc đẩy sản xuất ngày càng phát triển, tạo ra nhiều sản phẩm mới đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng.
c) Em hãy kể thêm các hoạt động tiêu dùng khác mà em biết.
- Các hoạt động tiêu dùng khác:
+ Tiêu dùng đồ gia dụng.
+ Tiêu dùng thực phẩm hàng ngày.
+ Tiêu dùng đồ dùng học tập.
1. Em hãy cho biết những nhận định sau đây đúng hay sai và giải thích vì sao.
A. Hoạt động sản xuất nông nghiệp là một trong những cơ sở cho sự tồn tại của con người.
B. Kết quả của hoạt động sản xuất là tạo ra sản phẩm phục vụ hoạt động tiêu dùng.
C. Tiêu dùng tạo ra nhu cầu và mục đích cho sản xuất.
D. Hoạt động trao đổi không liên quan tới hoạt động sản xuất.
E. Hoạt động trao đổi có thể thúc đẩy hoạt động sản xuất và hoạt động tiêu dùng.
- Những nhận định đúng:
+ A. Hoạt động sản xuất nông nghiệp là một trong những cơ sở cho sự tồn tại của con người.
Bởi vì hoạt động sản xuất nông nghiệp tạo ra lương thực, thực phẩm phục vụ đời sống hằng ngày của con người.
+ B. Kết quả của hoạt động sản xuất là tạo ra sản phẩm phục vụ hoạt động tiêu dùng.
Bởi vì chính hoạt động sản xuất tạo ra được các sản phẩm để đáp ứng những nhu cầu của con người.
+ C. Tiêu dùng tạo ra nhu cầu và mục đích cho sản xuất.
Bởi vì tiêu dùng nhiều sẽ làm động lực thúc đẩy sản xuất ngày càng phát triển, tạo ra nhiều sản phẩm mới.
+ E. Hoạt động trao đổi có thể thúc đẩy hoạt động sản xuất và hoạt động tiêu dùng.
=> Bởi vì: Trao đổi giúp người sản xuất bán được sản phẩm của mình và người tiêu dùng mua được sản phẩm phù hợp với nhu cầu của bản thân.
- Những nhận định sai:
+ D. Hoạt động trao đổi không liên quan tới hoạt động sản xuất.
=> Bởi vì trao đổi sẽ giúp người sản xuất bán được sản phẩm của mình và người tiêu dùng mua được sản phẩm phù hợp với nhu cầu của bản thân.
2. Em hãy phân loại các hoạt động kinh tế sau đây. Hoạt động nào có thể xếp được vào nhiều nhóm? Tại sao?
A. Một thanh niên đang sử dụng máy tính cá nhân tại nhà.
B. Nhóm bạn nhỏ đang xem phim tại rạp chiếu phim.
C. Một người đang thả thức ăn cho tôm xuống đầm nuôi tôm, thức ăn đóng trong bao có nhãn hiệu nơi sản xuất.
D. Một người đang trả tiền mua hoa tại cửa hàng hoa.
- Hoạt động tiêu dùng: A, B, C.
- Hoạt động sản xuất: C.
- Hoạt động trao đổi: D.
- Hoạt động có thể xếp được vào nhiều nhóm là hoạt động C. Bởi vì:
+ Thả thức ăn cho tôm xuống đầm nuôi tôm chính là hoạt động sản xuất, nuôi tôm.
+ Sử dụng thức ăn đóng bao có nhãn hiệu là hoạt động tiêu dùng, sử dụng thức ăn để nuôi tôm.
3. Em hãy vẽ sơ đồ mô tả mối quan hệ giữa các hoạt động sản xuất, hoạt động phân phổi, trao đổi và hoạt động tiêu dùng. Lấy ví dụ một sản phẩm cụ thể để minh hoạ mối quan hệ trên.
- Mối quan hệ: giữa hoạt động sản xuất, hoạt động phân phối, trao đổi và hoạt động tiêu dùng có một mối quan hệ khép kín, tuần hoàn liên tục. Hoạt động này thúc đẩy cho hoạt động kia.
- Ví dụ:Quá trình sản xuất lúa gạo:
Chăm sóc, cấy lúa (sản xuất) -> phân bón, thuốc trừ sâu (trao đổi) để thúc đẩy cây lúa phát triển tươi tốt -> thu hoạch lúa, bán gạo ra thị trường (tiêu dùng) .
4. Em hãy kể lại những việc em đã làm khi tham gia vào các hoạt động kinh tế. Em đã điều chính như thế nào với những việc làm chưa phù hợp? Theo em, học sinh trung học phổ thông cần thể hiện trách nhiệm gì khi tham gia các hoạt động kinh tế hằng ngày.
- Những việc em đã làm khi tham gia vào các hoạt động kinh tế:
+ Mua đồ ăn sáng, đồ ăn vặt.
+ Mua sắm quần áo mới.
+ Đóng học phí, quỹ lớp.
- Đối với những việc làm chưa phù hợp, em đã xem xét lại, lập lại kế hoạch để chi tiêu hợp lí hơn.
- Trách nhiệm của học sinh trung học phổ thông khi tham gia các hoạt động kinh tế hằng ngày như:
+ Chủ động tham gia vào các hoạt động sản xuất, trao đổi, mua bán phù hợp với điều kiện và lứa tuổi của mình.
+ Không tham gia vào các hoạt động trao đổi, mua bán trái pháp luật.
1. Em hãy tìm hiểu về các hoạt động kinh tế tại địa phương nơi em sinh sống và viết một bài thu hoạch ngắn theo yêu cầu sau – Mô tả hoạt động kinh tế đang diễn ra. – Nêu nhận xét của em về những hoạt động kinh tế mà học sinh trung học phổ thông có thể tham gia.
- Các hoạt động đang tại địa phương đang diễn ra:
+ Mua bán thực phẩm hàng ngày.
+ Mua bán đồ gia dụng, thuốc…
+ Sản xuất quần áo, đồ da công.
- Nhận xét những hoạt động kinh tế mà học sinh trung học phổ thông có thể tham gia như:
+ Hoạt động thanh lí quần áo đã qua sử dụng.
+ Sản xuất đồ handmade, mua bán sản phẩm để ủng hộ, giúp đỡ các bạn có hoàn cảnh khó khăn.
- Học sinh lứa tuổi trung học phổ thông nên tham gia vào các hoạt động sản xuất, trao đổi, mua bán phù hợp với điều kiện và lứa tuổi của mình, không được tham gia vào các hoạt động trao đổi, mua bán trái pháp luật.
2. Em hãy cùng bạn xây dựng kịch bản và tổ chức một buổi toạ đàm về chủ đề “Tiêu dùng xanh” để góp phần nâng cao ý thức, trách nhiệm của học sinh khi tham gia vào các hoạt động kinh tế.
*Em tham khảo kịch bản sau:
- Mở đầu:
+ Giới thiệu thành phần tham dự.
+ Nêu lí do: xuất phát từ thói quen sử dụng túi ni lông và các sản phẩm từ nhựa của người dân vẫn còn rất phổ biến, trong đó có thanh niên. Thanh niên là lực lượng xung kích cần phải tiên phong thay đổi, tuyên truyền và lan tỏa hành vi tiêu dùng có trách nhiệm để bảo vệ môi trường.
- Nội dung chính:
+ Các yếu tố tác động:
+ Thói quen sinh hoạt hàng ngày: sử dụng túi ni lông và các sản phẩm từ nhựa vẫn còn rất phổ biến.
+ Tình hình hiện nay: lượng rác thải của người tiêu dùng thải ra tại Việt Nam cũng như trên thế giới những năm gần đây rất lớn và đang có xu hướng gia tăng.
+ Đề xuất giải pháp:
Sử dụng các sản phẩm handmade, đồ tái chế từ vỏ nhựa trong trường học.
Thay đổi thói quen tiêu dùng bằng cách tuyên truyền thông qua bài viết trên mạng xã hội vì có nhiều người sử dụng.
Kêu gọi mọi người hạn chế sử dụng bao bì ni lông.
- Kết thúc: Lan tỏa thông điệp, hãy cùng nhau phát động phong trào “Tiêu dùng xanh”.