Ngữ văn 7 (Cánh diều)
Đọc văn bản: Tục ngữ về thiên nhiên, lao động và con người, xã hội (2)Tục ngữ về thiên nhiên, lao động và con người, xã hội (2)TỤC NGỮ VỀ THIÊN NHIÊN, LAO ĐỘNG VÀ CON NGƯỜI, XÃ HỘI (2)
I. ĐẶC ĐIỂM VỀ HÌNH THỨC CỦA CÁC CÂU TỤC NGỮ
1. Nhìn lại kiến thức
- Tục ngữ có số lượng tiếng không nhiều, thể hiện sự cô đọng, hàm súc, dễ nhớ.
- Tục ngữ có vần, nhịp như một chất keo gắn chặt các thành phần trong câu thành một khối vững chắc, tạo nên sự ổn định về hình thức với tính ổn định về nội dung.
- Tục ngữ có các biện pháp tu từ mang đến cách nói hàm ý, sâu xa.
2. Đặc điểm về hình thức
- Số tiếng không nhiều: câu ngắn nhất “Nhất thì, nhì thục” có 4 tiếng; câu dài nhất “Mống đông vồng tây, chẳng mưa dây cũng bão giật” có 10 tiếng.
- Vần và nhịp:
- Biện pháp tu từ
+ Phép đối: Nhất thì, nhì thục; Tôm đi chạng vạng, cá đi rạng đông; Đói cho sạch, rách cho thơm.
II. NHỮNG KINH NGHIỆM, THÔNG ĐIỆP ĐƯỢC GỬI GẮM VÀO CÁC CÂU TỤC NGỮ
1. Chủ đề của các câu tục ngữ
2. Kinh nghiệm, thông điệp được gửi gắm
- Tục ngữ về thiên nhiên, lao động sản xuất
+ Ráng mỡ gà, có nhà thì giữ.
+ Mống đông vồng tây, chẳng mưa dây cũng bão giật.
--> Dự báo trước thời tiết xấu nhờ những hiện tượng đã quan sát được.
+ Nhất thì, nhì thục.
+ Tôm đi chạng vạng, cá đi rạng đông.
--> Nhắc nhở tầm quan trọng của yếu tố thời vụ, đất đai; cách thu hoạch hải sản.
- Tục ngữ về con người, xã hội
+ Đói cho sạch, rách cho thơm.
+ Chết trong hơn sống đục.
+ Có công mài sắt, có ngày nên kim.
+ Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
--> Khuyên răn con người cần có những phẩm chất tốt đẹp như kiên trì, biết ơn trong cuộc sống.
III. GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI SÁCH GIÁO KHOA
Câu 1 (trang 12, SGK Ngữ văn 7, tập 2) Có thể chia các câu tục ngữ trong văn bản làm mấy nhóm? Đó là những nhóm nào?
Có thể chia các câu tục ngữ trong văn bản làm hai nhóm:
- Tục ngữ về thiên nhiên, lao động: 1, 2, 3, 4.
- Tục ngữ về con người, xã hội: 5, 6, 7, 8.
Câu 2 (trang 12, SGK Ngữ văn 7 tập 2)
Nêu cách hiểu của em về các câu tục ngữ trên.
| Tục ngữ | Gợi ý cách hiểu |
| Ráng mỡ gà, có nhà thì giữ. | Khi trời có màu ráng mỡ gà thường sẽ có mưa bão lớn. Vì thế, phải chú ý chống bão. |
| Nhất thì, nhì thục. | Vai trò của thời vụ là hàng đầu. Trong sản xuất nông nghiệp phải đảm bảo hai yếu tố là thời vụ và đất đai. |
| Mống đông vồng tây, chẳng mưa dây cũng bão giật. | Một kinh nghiệm dự đoán thời tiết. Nếu trời có cầu vồng ở phía đông hoặc ở phía tây là sắp có mưa to gió lớn. |
| Tôm đi chạng vạng, cá đi rạng đông. | Nếu muốn bắt tôm thì phải đi buổi gần chập tối, còn bắt cá thì đi lúc bình minh. |
| Đói cho sạch, rách cho thơm. | Khó khăn về vật chất vẫn phải sống trong sạch, thiện lương. |
| Chết trong hơn sống đục. | Thà chết mà giữ được nhân phẩm còn hơn sống mà phải chịu nhục. |
| Có công mài sắt, có ngày nên kim. | Cố gắng thì việc khó thế nào cũng sẽ xong. |
| Ăn quả nhớ kẻ trồng cây. | Khi được hưởng thành quả nào đó, phải nhớ đến người có công xây dựng nên, phải biết ơn người đã giúp mình. |
Những câu tục ngữ trong văn bản có ý nghĩa gì đối với đời sống thực tiễn của con người?
- Các câu tục ngữ có ý nghĩa thực tiễn vận dụng vào trong cuộc sống thường này đặc biệt đối với những người nông dân chân chất lam lũ.
- Thế hệ ngày nay vẫn ghi nhớ những lời dạy mà ông cha ta để lại để áp dụng vào trong đời sống lao động sản xuất thường ngày. Những lí lẽ, những tri thức mà ông cha ta truyền lại vẫn sẽ sống mãi với thời gian.
Câu 4 (trang 12, SGK Ngữ văn 7 tập 2)
Theo em, vì sao nói: Tục ngữ là kho tàng trí tuệ của nhân dân?
- Những câu tục ngữ về thiên nhiên, lao động phản ánh, truyền đạt những kinh nghiệm quý báu của người xưa đối với việc quan sát các hiện tượng thời tiết để áp dụng vào sản xuất nông nghiệp. Những câu tục ngữ là bài học thiết thực, là trí tuệ của nhân dân lao động, giúp cha ông ta ngày xưa cũng như chúng ta ngày nay dự đoán được thời tiết để tránh thiệt hại và nâng cao năng suất lao động.
- Tục ngữ về con người, xã hội luôn chú ý tôn vinh, đề cao giá trị con người và đưa ra nhận xét, lời khuyên về những phẩm chất, lối sống mà con người cần phải có.
--> Tục ngữ là kho tàng trí tuệ của nhân dân.
Câu 5 (trang 12, SGK Ngữ văn 7 tập 2)
Hãy nêu một câu tục ngữ mà em thấy có ích đối với cuộc sống của chính mình.
- Học sinh tự đưa ra những câu tục ngữ phù hợp mà mình thấy có ích đối với cuộc sống của chính mình.
- Học sinh có thể tham khảo thêm về tục ngữ trong sách vở, báo chí, in-tơ-nét,… để có thêm nhiều hiểu biết về tục ngữ, từ đó lựa chọn câu cho phù hợp.