1. Vị trí địa lí, hình dạng và kích thước lãnh thổ châu Âu
* Về đặc điểm vị trí địa lí
- Châu Âu là châu lục ở phía tây của lục địa Á - Âu, nằm hoàn toàn trên bán cầu Bắc.
- Lãnh thổ Châu Âu trên đất liền trải dài từ khoảng 360B đến 710B.
- Châu Âu có ba mặt giáp biển và đại dương:
+ Phía bắc giáp Bắc Băng Dương.
+ Phía tây giáp Đại Tây Dương.
+ Phía nam giáp Địa Trung Hải.
+ Phía đông có dãy U-ran( Ural), là ranh giới tự nhiên ngăn cách châu Âu với châu Á.
* Đặc điểm kích thước, hình dạng
- Về kích thước: Châu Âu có diện tích nhỏ, khoảng 10,5 triệu km2, chỉ lớn hơn châu Đại Dương.
- Về hình dạng:
+ Có nhiều đảo và quần đảo, lãnh thổ kéo dài về phía tây nam.
+ Đường bờ biển bị cắt xẻ mạnh tạo thành nhiều bản đảo, biển và vịnh ăn sâu vào đất liền, làm cho lãnh thổ châu lục có hình dạng lồi lõi phức tạp.
Hình 1: Bản đồ tự nhiên châu Âu
2. Đặc điểm tự nhiên châu Âu
a, Địa hình
Nhìn chung địa hình châu Âu khá đơn giản, chia làm hai khu vực địa hình chính:
- Địa hình đồng bằng: chiếm phần lớn diện tích, phân bố chủ yếu ở phía đông và trung tâm, tạo thành một dải, Đông Âu là đồng bằng lớn nhất, chiếm hơn 50% diện tích châu Âu.
- Địa hình miền núi:
+ Địa hình núi già: nằm ở phía bắc và trung tâm chạy theo hướng bắc - nam như: dãy núi Xcan-di-na-vi, Uran,...
+ Địa hình núi trẻ: chỉ chiếm 1,5% diện tích lãnh thổ, phân bố chủ yếu ở phía nam như: dãy núi Pi-rê-nê, An-pơ, Các-pát, Ban-căng,...Đỉnh En-brút là đỉnh núi cao nhất châu Âu( 5642 m).
b, Khí hậu
Khí hậu châu Âu phân hoá đa dạng thành các đới và kiểu khí hậu:
| Đới khí hậu cực và cận cực | Đới khí hậu ôn đới | Đới khí hậu cận nhiệt |
|
- Phân bố ở phía bắc châu lục và các đảo vùng cực. - Khí hậu lạnh giá quanh năm, lượng mưa rất ít. |
- Kiểu khí hậu ôn đới hải dương: + Phân bố ở các đảo và vùng ven biển phía tây. + Khí hậu điều hoà, mùa hạ mát, mùa đông không lạnh lắm, nhiệt độ trung bình năm luôn trên 00C, mưa quanh năm và lượng mưa tương đối lớn. - Kiểu khí hậu ôn đới lục địa: + Phân bố ở vùng trung tâm và phía đông của châu lục. + So với kiểu khí hậu ôn đới hải dương thì kiểu khí hậu này có mùa hạ nóng hơn, mùa đông lạnh hơn, có tuyết rới nhiều, lượng mưa ít, giảm dần từ tây sang đông. |
- Phân bố ở phía nam châu lục với kiểu khí hậu cận nhiệt địa trung hải. + Mùa hạ nóng, khô. + Mùa đông ấm, có mưa rào. + Lượng mưa ở mức trung bình. |
- Ngoài ra, ở các khu vực núi cao, khí hậu thay đổi theo độ cao, trên đỉnh núi thường có băng tuyết bao phủ.
Hình 2: Lược đồ khí hậu châu Âu
c, Sông ngòi
- Châu Âu có mạng lưới sông ngòi dày đặc, các sông đầy nước quanh năm, không có lũ lớn, các sông được nối với nhau bởi hệ thống các kênh đào.
- Các sông đổ ra Bắc Băng Dương bị đóng băng vào mùa đông, nhất là vùng cửa sông.
- Các sông dài và quan trọng nhất châu Âu là: sông Von-ga (3690 km), sông Đa-nuýp (2850 km), sông Rai-nơ (1320 km).
d, Các đới tự nhiên
Châu Âu nằm trên hai đới thiên nhiên chủ yếu sau:
- Đới lạnh
+ Chiếm diện tích nhỏ ở các đảo, quần đảo thuộc Bắc Băng Dương và một phần lãnh thổ phía bắc châu lục.
+ Động thực vật nghèo nàn. Thực vật có các loài như: rêu, địa y, bạch dương lùn, liễu lùn,...Động vật có chuột lem-mút, cú Bắc cực,...
- Đới ôn hoà
+ Chiếm phần lớn lãnh thổ châu Âu, thiên nhiên phân hoá đa dạng:
| Khu vực ven biển phía tây | Khu vực lục địa phía đông | Khu vực phía nam châu lục |
|
- Phổ biến rừng lá rộng với thực vật chủ yếu là sồi, dẻ. - Động vật có gấu nâu, chim gõ kiến, gà rừng,... |
- Thiên nhiên có sự thay đổi từ bắc xuống nam: + Từ rừng lá kim nghèo thành phần loài thực vật chủ yếu là thông, vân sam, chuyển dần sang rừng hỗn giao, thảo nguyên rừng, ... + Phía đông nam nóng và khô hơn nên thảo nguyên chiếm ưu thế; động vật phổ biến là dương sơn, chó sói, đại bàng,.. + Ven biển Ca-xpi xuất hiện bán hoang mạc. |
- Sinh vật thích nghi với khí hậu khô, nóng vào mùa hạ. - Ở đây có rừng lá cứng địa trung hải như: sổi thường xanh, cây bụi, trong rừng có cầy đốm, khỉ mặt đỏ |
Lịch sử và Địa lí 7 (Chân trời sáng tạo)